Abstract:
مطابق ماده 1130 قانون مدنی، زوجه می تواند در مواردی که ادامه زندگی زناشویی، وی را در وضعیت عسروحرج قرار می دهد، با مراجعه به حاکم و اثبات حالت عسروحرج، درخواست طلاق نماید. از ویژگی های مثبت این ماده نسبت به مواد دیگری که به زن حق درخواست طلاق می دهد، عام بودن آن است که به موجب آن زن می تواند بدون توجه به مبنای عسروحرج، با اثبات علت موجد سختی و تنگی، خود را از علقه زوجیت رها سازد. اما عدم توجه به مبنای عسروحرج موجب شده است که این ویژگی مثبت، منتج به سلیقه ای شدن کاربرد آن در محاکم خانواده گردد. نگارنده معتقد است تلاش برای ایجاد و توسعه رویه قضایی صحیح در اجرای این ماده، آموزش مفاهیم، مبانی و روش تشخیص عسروحرج به قضات و همچنین الزام قانونی به حضور قضات زن در دادگاه های خانواده، می تواند تا حدی موجب رفع مشکلات اجرایی این ماده گردد.
Machine summary:
ماده 1133 قانون مدنی ایران که منبعث از فقه شیعی است، با توجه به حدیث نبوی «الطلاق بید من اخذ بالساق» ضمن این که مرد را مختار نموده تا هر گاه بخواهد زن خود را طلاق دهد، حق درخواست طلاق زن را محدود به موارد خاص مندرج در مواد 1029 (غیبت زوج)، 1129 (ترك انفاق توسط زوج)، 1119 (شرط ضمن عقد) و 1130 (عسروحرج زوجه از ادامه زندگی مشترک) قانون مدنی نموده است.
2ـ تغییر ماده به این صورت یك نتیجه مثبت و یك نتیجه منفی در برداشت؛ از یك سو با عمومیت بخشیدن به بندهای سه گانه مندرج در ماده 1130 سابق، حق مراجعه زوجه به دادگاه را در تمامی حالاتی قرار داده بود كه ادامه زندگی زناشویی برای وی موجب عسروحرج میشد، و از سوی دیگر زوجه را از درخواست طلاق در مواردی كه صرفاً مصداق نشوز زوج محسوب میشد، صرف نظر از اینكه موجد عسروحرج زوجه باشد یا خیر، محروم مینمود.
در بررسی نظرات فوق باید گفت ماده 1130 قانون مدنی با ذكر واژه «طلاق» حكم آن را مختص عقد نكاح دایم نموده است؛ اما وفق اصل 167 قانون اساسی و ماده 3 قانون آیین دادرسی مدنی در موارد سكوت، نقص، اجمال یا تعارض قوانین مدون، قاضی مكلف به مراجعه به منابع معتبر اسلامی یا فتاوی معتبر است تا حكم قضیه را بیابد، پس در پاسخ به سؤال فوق نیز دادگاه میتواند با مراجعه به عمومات كه همانا قاعده «نفی عسروحرج» است، به الزام زوج به بذل بقیه مدت اقدام نماید و قائل شدن تفصیل میان عقود موقت كوتاه مدت و بلند مدت فاقد وجاهت عقلی و منطقی است و صرفاً در تشخیص عسروحرج زوجه میتوان به مدت عقد نكاح توجه كرد.