بررسی علل شور شدن آب و خاک در دشت گنبد - آلاگل Journal Article

شوری حدود10% اراضی جهان را در برگرفته است و سرعت تخریب خاک در اثر فرایند شور شدن سه هکتار در دقیقه گزارش شده است. حدود 34% از خاکهای قاره آسیا متاثر از املاح است.کشور ایران با توجه به موقعیت خاص جغرافیایی و شرایط آب و هوایی خشک و نیمه خشک از نظر توسعه شوری در رتبه پنجم آسیا قرار دارد.بدلیل خشکسالی ها و کمبود آب در سنوات اخیر موضوع شور شدن در کشور به صورت جدی مورد توجه قرار گرفته است. حهت نشان دادن علل شوری مطقه گنبد- آلاگل بعنوان مطالعه موردی انتخاب گردید. این مطقه در طول جغرافیایی20 54 تا 10 55 و عرض جغرافیایی 37 تا 40 37 قرار دارد متوسط شیب و ارتفاع منطقه به ترتیب 1/6% و 18 متر بوده و متوسط بارندگی سالانه آن 314 میلمتر میانگین دمای سالانه آن 17.5 میانگین تبخیر 1659 میلیمتر می باشد و مساحتی در حدود 1856.4 کیلومتر مربع دارد اطلاعات مربط به آب در دو بخش آبهای سطحی و زیرزمینی جمع آوری گردید واز سفره سطحی نمونه داری شد و همچنین جهت مطالعه خاک اقدام به حفر پروفیل در اعماق مختلف (100-150-50-100-0-50 سانتیمتر) در هر سری خاکشناسی گردید در نهایت با استفاده از اطلاعات موجود نقشه زمین شناسی توپوگرافی عکسهای هوایی اطلاعات مربوط به تجزیه و تحلیل نمونه های آب و خاک علل و روند شور شدن آب و خاک منطقه مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصله نشان داد که هم عوامل طبیعی و هم عوامل انسانی در این امر موثر بوده است در بحث عوامل طبیعی معیارهای نظیر رسوبگذاری دریای خزر در گذشته سازندهای مختلف زمین شناسی توپوگرافی شیب کم منطقه بالابودن سطح ایستابی آب قلت بارندگی تبخیر بالا و وزش باد که سبب انتقال نمک می شود موثر بوده است و در بین عوامل انسانی تاثیر گذار معیارهای نظیر سیستم نامناسب آبیاری جاده سازی و ورود فاضلاب را می توان نام برد.اما در ارتباط با بررسی روند شور شدن مطالعات خاک نشان داد که طی یک دوره 28 ساله حدود 2/4% خاکهای سطح از خاک کم شور(mmho/cm 4-8:ec) به خاکهای لب شور (mmho/cm 8-15 ec) و 23/5% خاکها از حالت کم شور mmho/cm 4-8 : ec) ) و لب شور mmho/cm 8-15 : ec) ) به خاکهای کاملا شور mmho/cm 15 ec) ) تبدیل شده اند.تغییرات در آب زیر زمینی سفره سطحی طی یک دوره 9 ساله نشان داد که مقادیر ec در 72/7% پیزومترها افزایش یافته و در 27/3 % دیگر کاهش داشته است همچنین 68/75% پیزومترها افت سطح آب و 31/25% دیگر افزایش سطح آب را داشته اند.