Abstract:
نظریهی بنیادی یکی از روشهایی است که در تحقیقات کیفی استفاده میشود و مبتنی بر رویکرد استقرایی است.این روششناسی مستقل برای پدیدههای غیر قابل اندازهگیری و فرایندی استفاده شده،ظرف تحلیل دادههای کیفی نیز تلقی میشود.در این روش،پس از نمونهگیری نظری،جمعآوری دادهها و همزمان با آنها،کدگذاری و تحلیل دادهها آغاز میشود.تحلیل دادهها براساس کدگذاری باز،محوری و انتخابی انجام میشود و تا اشباع نظری ادامه مییابد.در مرحلهی اشباعنظری،نظریه متکی بر دادهها ساخته میشود.معرفی این روششناسی-که در روانشناسی اجتماعی،مدیریت،بهداشت و جامعهشناسی کاربرد فراوان دارد-و بیان قابلیتها و مراحل انجام آن،از اهداف این مقاله است.
Machine summary:
"rhetorical assumption (به تصویر صفحه مراجعه شود) جدول شمارهی(1):پیشفرضهای رویکرد کمیوکیفی (منبع:فایرستون،1987؛گوبا و لینکلن،1988؛مک کراکن،1988) همانطور که پیشفرضهای متفاوتی در هریک از رویکردهای کمیوکیفی مطرحاند، دلایل مختلفی از نظر نگرش محقق،آموزش و تجربهی او،ویژگیهای روانشناختی محققان،ماهیت مسئله و افراد مورد مطالعه وجود دارند که باعث میشوند محققان یکی از رویکردهای کیفی و کمی را انتخاب کنند.
کاربرد روششناسی نظریهی بنیادی در موارد متعددی،از روش نظریهی بنیادی استفاده میشود: -اگر هدف،درک محیطی باشد که شناخت کمتری از آن وجود دارد یا در گذشته، چندان به وضوح بررسی نشده است،فرد علاقهمند به تحقیق در این زمینه،به شیوههای خاص تحقیقی برای مطالعهی آن موضوع نیاز دارد و استفاده از روش نظریهی بنیادی در این زمینه سودمند است.
ب)اعتبار دادن طرح نظری:اعتبار تحقیقات کیفی در مورد وصف و تبیین است و همخوانی تبیین مورد نظر با وصف؛به بیانی دیگر،آیا تبیین قابل اعتماد و پذیرفتنی است(جنسک،1998)؟وقتی صحبت از اعتبار میشود،منظور آزمایش در مفهوم کمی نیست؛منظور این است که نظریه از دادهها بیرون میآید؛اما در هنگام یگانه کردن،باید طبقهبندیها را با دادهها مقایسه کرد یا اینکه یافتهها را به پاسخگویان نشان داد و عکس العمل آنها را مشاهده نمود.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل شمارهی(1):ماتریس شرایط (منبع:کوربین و اشتراوس:2008؛اشتراوس و کوربین،1990)نتیجهگیری در تحقیقات کیفی،مسیر حرکت،از سمت مشاهدات به طرف انتزاع است و روششناسی نظریهی بنیادی نیز از این قاعده مستثنی نیست.
دانایی فرد در مقالهی«نظریهپردازی با استفاده از رویکرد استقرایی:استراتژی مفهومسازی نظریهی بنیادی»مسیر تکامل نظریه را در این روش،به این شکل ترسیم میکند: (به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل شماره(2):مسیر تکامل نظریه در استراتژی مفهومسازی نظریهی بنیادی (منبع:دانایی فرد،1384) در روششناسی نظریهی بنیادی نشان داده شد که از مفاهیم و طبقات،به تدریج نظریه استنباط میشود."