Abstract:
برخی از کسانی که دربارهء ابن عربی تحقیق و پژوهش نموده‌اند،گفته‌اند اصطلاح وحدت وجود در آثار او به کار نرفته و خود وی نیز به این نظریه معتقد نبوده است و افزوده‌اند این اصطلاح را شارحان و مفسران ابن عربی به کار برده‌اند.در این مقاله،این دیدگاه مورد نقد قرار گرفته و از سه طریق اثبات گردیده است که هم این اصطلاح در آثار ابن عربی به کار رفته و هم او عارف وحدت وجودی بوده است.این راه‌ها عبارت‌اند از:
1.تصریحات ابن عربی:او در دو کتاب رسالة فی التصوف و کتاب المعرفة به اصطلاح وحدت وجود تصریح کرده و در برخی از دیگر آثار خود نیز به جای وحدت وجود اصطلاح«توحید وجودی»را به کار برده است.
2.تصریحات مخالفان ابن عربی:مخالفان ابن عربی مانند ابن تیمیه حنبلی و علاء الدوله سمنانی او را طرفدار وحدت وجود خوانده و به همین دلیل او را تکفیر کرده‌اند.
3.معنا و مفهوم وحدت وجود در آثار ابن عربی:در آثار ابن عربی گزاره‌های زیادی وجود دارد که شارحان و حتی مخالفان وی از آنها وحدت وجود را فهمیده‌اند.در این مقاله گزاره‌های ناظر به وحدت وجود که در کتاب فصوص الحکم آمده به شرح زیر اثبات گردیده است
الف:اثبات وحدت وجود از طریق تشبیهات و تمثیلات؛
ب.اثبات وحدت وجود از طریق گزاره‌های وجود شناختی؛
ج.اثبات وحدت وجود از طریق گزاره‌های انسان‌شناختی؛
د.اثبات وحدت وجود از طریق گزاره‌های کیهان‌شناسی؛
ه.اثبات وحدت وجود از طریق گزاره‌های ناظر به نظریه‌ی تجلی و ظهور.
Machine summary:
"قدر مسلم این است که برخی از عرفای پیش از ابن عربی بدان دلمشغولی داشته‌اند و اصطلاحات و تعابیری به کار برده‌اند که توسط عرفای بعدی حمل بر وحدت وجود شده است(تعابیری مانند:سبحان ما اعظم شأنی!،لیس فی جبتی سوی الله،انا الحق،کان الله و لم یکن معه شی‌ء و الان کما کان،لا موجود الا هو،و لیس فی الوجود الا ذاته و افعاله و نظایر آن)،لیکن یا از ترس اتهام به کفر و زندقه بدان تصریح نکرده‌اند و اصول و مبانی آن را شرح ننموده‌اند و یا اصول مبانی این نظریه برای آنان واضح و روشن نبوده است.
و ان کانت الاشیاء موجودة فهی فی حکم العدم(همان،ج 4،ص 183)؛ در آثار ابن عربی از نوع گزاره‌ها فراوان است و اگر کسی تحقیق و تفحص بیشتری کند، آنها را به دست می‌آورد،بی‌تردید عبارات منقول از ابن عربی هریک ناظر به وحدت وجود است،و برخی از آنها تصریح به این موضوع دارد و بنابراین،جای کمترین شک و تردیدی باقی نمی‌ماند مبنی بر اینکه او حکیم و عارف وحدت وجودی است.
ابن عربی می‌گوید:کسی که مدافع عقل و نظر است چنین می‌سراید:و فی کل شی‌ء له آیة تدل علی أنه واحد لیکن عارف معتقد به تجلی و ظهور به جای آن می‌سراید:و فی کل شی‌ء له آیة تدل علی أنه عینه در اینجا تصریح به عینیت حق و خلق کرده است و در ادامه می‌افزاید: فما فی الوجود الا الله(همان،ج 1،ص 614)؛ 54."
(
, 
, 
)
