Abstract:
موضوعات مورد بررسی در این مقاله عبارتند از:
تاریخچه ضمان،اقسام ضمان در اصطلاح فقهی و حقوقی،معنای ضمان قهری،تداخل قلمرو ضمان قهری و عقدی،پیشینه تاریخی استیفا،معنای استیفا،ماهیت استیفا،مصداقهای استیفا،انواع استیفا،شرایط ایجاد الزام به پرداخت اجرت المثل،مفهوم ایفای ناروا،آثار ایفای ناروا،مفهوم دارا شدن غیر عادلانه،شرایط قاعده دارا شدن غیر عادلانه،مفهوم قاعده فقهی،قاعده«ما یضمن...»،مبانی فقهی قاعده«ما یضمن...»،قاعده احترام،مستندات قاعده احترام،مجرای قاعده احترام،قاعده ضمان ید،تقسیم ضمان منافع عین مغصوبه،وجه تمایز حکم منافع مستوفات با حکم منافع غیر مستوفات،تفاوت ضمان ید با استیفا،مورد بررسی قرار گرفته است.
Machine summary:
"به عبارت دیگر،این سؤال مطرح میشود که آیا استیفاء عقد است یا شبه عقد یا ضمان قهری است که دارای سه دیدگاه است که به شرح ذیل میباشد: الف)نظریه عقد:بعضی از مؤلفان بر مبنای تراضی بین استفادهکننده و صاحب مال یا عامل استیفا را عقد میدانند.
1 ج)نظریه عقد و ضمان قهری:یعنی از استادان که به وسعت دامنه استیفا توجه داشته و نخواستهاند این منبع را در قالب منطوق مواد 336 و 337 محدود سازند،استیفا را در ماهیتی اعم از اعمال و وقایع حقوقی دانستهاند؛بدین معنا که هرگاه تراضی مبنای استفاده از مال یا کار قرار میگیرد و طرفین قصد نتیجه داشته باشند،پیمانی بسته میشود و باید آن را«عقد استیفا»نامید.
از آنچه گفته شد چنین بر میآید که استیفا از منابع ضمان قهری است و مبنای واقعی آن اجرای عدالت و احترام به عرف و نیازهای عمومی است؛یعنی هرجا که شخصی از مال یا کار دیگری استفاده میکند و قراردادی باعث ایجاد دین برای استفادهکننده نمیشود و کار او نیز زیر عنوان غصب و اتلاف و تسبیب قرار نمیگیرد،قانونگذار استفادهکننده را ملزم به پرداخت«اجرت المثل»میکند.
2-ضمان مانع تلف شده:دامنه الزامگیرنده تنها به تسلیم عین مال و پرداخت معادل آن محدود نمیشود؛او ضامن من منافع تلف شده عین نیز-تا زمانی که وجود دارد-هست و معیار ضمان او محروم ماندن مالک و رفع ضرر است نه استیفای از منافع،پس اگر گیرنده مالی که از راه ایفای ناروا به دست آورده است،آن را عاطل گذارد،در برابر پرداختکننده ضامن منافع فوت شده است."