Abstract:
نهاد فقهی«بناء عقلا»که بگونهای از جلوههای منبع«عقل»در فقه امامیه است،میتواند ثبات و تحول را خصوصادر روزگار«جهانی شدن»،که آن را«عصر تراکم زمان و فضا»نامیدهاند همراه و همانگ سازد؛و حقوق دیر پای اسلامی را همچنان زنده و پویا نگهدارد.سئوال اصلی این است که فقه،با بناءهای عقلایی نو و«مستحدث»چه برخوردی داشته،و چه نظاراتی در روایی و«حجیت»آن از سوی فقهاء ارائه شده است؟در همین زمینه سه دیدگاه عمده مورد بررسی قرار گرفته،و به این نتیجه رسیدهایم که:بناء عقلا در صورت رعایت ضوابط و چارچوبها،از ظرفیت بسیار چشمگیری در پویایی فقه و پاسخ به نیازهای زمان برخوردار است.
Machine summary:
"و سیرهء متشرعه به گونه کشف انی وجود حکم شرعی را ثابت میکند و دیگر نیازی به تمسک به«عدم ردع»نیست،و تنها نیاز در این مورد این است که اثبات شود،سیره در زمان شارع وجود داشته و معمول بوده است،اما در مورد سیره عقلایی و حجیت آن،علاوه بر معاصرت(به نظر شهید صدر)،باید اثبات کنیم که ردعی از آن صورت نگرفته است،یعنی در واقع نیازمند کشف از رضای شارع هستیم.
امام(ع)به هر صورت ار وجود این قبیل سیرهها آگاه است،چه معاصر باشد و چه نباشد،لذا در صورتی که مخالف باشد،بر امام است که از آن سیرهها پیشگیری و ردع کند و سکوت در واقع و با توجه به وظایف خطیر معصومین،نوعی نقض غرض محسوب میشود 3-دقت در اظهارات امام نشان میدهد که نه تنها علم و آگاهی معصوم در جایگاه معاصرت بناء عقلا با عصر معصوم نشسته،بلکه آگاهی ائمه،حتی نسبت به بنائات و سیرههای آینده،(نه فقط سیرههای زمان ائمه)،طریقی برای«اثبات»و احراز«عدم ردع»نیز میباشد.
یکی از مدافعان این نظر(عدم مغایرت)در مورد سپردههای عقلایی میگوید: معاملات به معنای اعم(در مقابل عبادات)یعنی مجموعهء:عقود،ایقاعات،احوال شخصیه،سیاسات مدنی،بین المللی و خلاصه آنچه یک نظام و حکومت در تشکیلات حکومتی خودش به آن نیازمند است(زمان و مکان در آن تأثیر دارد)و اینکه مردم برای برقراری نظام معیشتی و اقتصادی خودشان،چگونه و طبق چه الگویی آن را برقرار کنند،در اینجا شارع مردم را به خودشان موکول نموده است،و حتی شریعت فرمود،اصل مقررات و قوانین را هم خودتان بیاورید."