گفتگو: علم و فلسفه Conversation and interview

"حال اگر«فرضیه‌های متافیزیکی» را جامع‌تر در نظر بگیریم و«فرضیه‌های فلسفی» موردنظرمان باشد،در مورد ادعای بورن چه فکر می‌کنید؟به عبارت دقیق منظور وی از«غیرممکن» چه می‌تواند باشد:غیرممکن پراگماتیک، معرفت‌شناختی و یا متافیزیکی و منطقی؟ اگر فیزیک را مشتمل بر نظریه‌ها در نظر بگیریم، هریک از این نظریه‌ها شامل دو قسمت است. اما فیلسوفان تجربه‌گرا مثل ون‌فراسن ادعا دارند که می‌توان نظریه‌های علمی را به نحوی‌ قرائت کرد که فرضیه‌های متافیزیکی دخیل‌ نباشند؟ احتمالا متافیزیک مرود نظر آن‌ها متافیزیک‌ حداقلی نیست. شاید باور آنها از نظر مورخان علم خیلی نو نباشد، چرا که مورخان به دنبال پیوستگی هستندو اتفاقا نشان می‌دهند که ادعاهای براهه،کپلر و نیوتن در آثار پیشینیان‌شان نیز وجود دارد. بنابراین احتمالا مشاهده تأثیر جدی‌ای داشته است ولی این‌که تا چه حد این تأثیر بر عوامل دیگر برتری داشته است،این است که‌ در آن دوره نگاه به علم نگاهی فنی پیدا می‌کند. بنابراین‌ اگر اندیشه‌ی وحدت‌بخشی را در ذهن وی جدی‌ در نظر بگیریم،پرسش اصلی که شاید برای وی‌ در آن زمان مطرح بوده این است که نتیجه‌ی آشتی‌ دادن این دو نظریه چیست؟دو نظریه‌ی که به لحاظ تجربی کفایت بسیار داشتند. به نظر می‌رسد که نیاز به ارائه‌ی تصویری یکپارچه‌ از جهان،نیازی اصیل باشد که در گرو به خدمت‌ گرفتن علم است،هرچند برآورده کردن این نیاز، فعالیتی فلسفی است. شاید دلیل‌اش این باشد که ما دارای سنت‌ فلسفی هستیم و حاضر نیستیم از اصول حاکم بر آموزش فلسفه در غرب پیروی کنیم؟ اما نکته‌ی جالب این است که در سنت خودمان‌ نیز مطالعه‌ی طبیعیات برای فلسفه لازم بوده است."