Abstract:
با آنکه سبک هندی در ظاهر غیر سیاسیترین دورهء شعری در ادبیات ایران است،اما در باطن،بسیاری از خصوصیات اصلی آن در واکنش به سیاستهای فرهنگی دورهء صفویه به وجود آمده است.پیچیدگی صور خیال و خصیصهء استدلالآوری،نوعی واکنش به عوامزدگی و سطحینگریهاست و مضمونیابیها و دگراندیشیها و بیاعتنایی به سنتها و سیاستها و ایدئولوژیها نیز عکس العملی است در برابر محدودیتها و ممنوعیتهای سیاسی و فرهنگی که در مجموع،دنیایی کاملا متفاوت از واقعیتهای موجود در جامعه به وجود میآورد.
Machine summary:
"اشارات آشکار و پنهان به اندیشههای عرفانی و مؤلفههای مرتبط با آن،چون وحدت وجود و جاندار پنداشتن همهء عناصر طبیعت، ملامت کشیدن و دم نزدن،عاری بودن از تعصب و حساسیتهای مذهبی،علاقهورزی به می و مستی و میخانه و بیخودی،طرح مکرر موضوع تقابل عشق و عقل،اعتقاد به ناهمسویی عشق با علم رسمی و مدرسهای و از همه بالاتر،محوریت دادن به عشق که اساسیترین موضوع عرفانی است،یک بخش از فعالیتهای شاعران در این سالهاست که میتوان آن را مبارزهء آرام و اثباتی با سیاستهای حکومت نامگذاری کرد؛آن هم در جامعهای که عرفان را عملا ممنوع اعلام کرده است و به قول محمد قزوینی،در عهد سلطنت دودمانی که«صوامع و تکایا و خلوتها و خانقاههای درویشان چنان منهدم گشت که امروز در سرتاسر ایران نامی از این ابنیهء خیریه مسموع نمیشود»(تمیم داری،1372:ج 1،97).
این است که اندیشهورزان ناراضی از وضعیت موجود که اغلب در حوزهء هنر و ادبیات قرار گرفتهاند که این بخش فرهنگ را نیز بسیاری از متولیان بزرگ سیاسی و مذهبی چندان جدی نمیگیرند،با یک ارادهء ناخودآگاه جمعی چنین عمل میکنند که چون حوزهء هنر و ادبیات از دایرهء شمول و اجرای احباری آن ممانعتها و ممنوعیتها بیرون است،پس باید آنچه را که ناپسند تلقی میشود کنار نهاد و با محوریت بخشیدن به پویاییهای فکری و نوگرایی در نگرش،در حرکتی کاملا مخالف با رفتار حاکمیت به نفی گذشته پرداخت و همه چیز را در حال خلاصه کرد.
نتیجه با عنایت به همهء توضیحاتی که مطرح گردید،میتوان دلایل و زمینههای روانی،سیاسی، اجتماعی و فرهنگی گوناگون را که در شکلدهی به سبک هندی نقش اساسی داشتهاند با جزئیات کامل و در نهایت اختصار چنین بازگو کرد: -بیتوجهی به سبک شاعران قدیم و دوری از سنت که یکی از رسوم رایج در این عصر بود و نوعی واکنش منفی به گذشتهگرایی گسترده و عاری از هر گونه تحلیل و تفسیرهای تجددگرایانه در حوزهء دینداری و فرهنگ حاکم بر جامعه."