Abstract:
همین حالت را دارند.در واقع همه مفاهیم مترادف و متضاد تفکر،ما را در فهم آن کمک میکنند. از آنجا که«قلب»ابزار تفکر است،هرچه مانع سالم بودن«قلب»باشد،از موانع تفکر و هرچه به سالم بودن قلب کمک کند،از عوامل تقویت تفکر به شمار میرود. «تفکر»در قرآن کریم،جایگاهی بسیار والا دارد.قرآن کریم،«تفکر»را همارز و موازی «تدبر»و«تذکرة»معرفی میفرماید.ویژگی اندیشه شخص متفکر،جهتدار بودن آن است او هرچه بیشتر تفکر میکند،خدا را ملموستر و محسوستر میبیند. البته قرآن کریم،در یک مورد«تفکر»را همراه«تفکیر»؛یعنی به کارگیری قوهء عاقله و شعور در جهت منفی به کار برده است. «تعقل»،«تعلم»،«شعور»،«تفقه»،«فهم»،«خیال»و...مفاهیمی هستند که اگر معنا و کاربرد آنها در قرآن کریم و رابطهء معناییشان را با«تفکر»بررسی کنیم،هرچه بیشتر ما را در فهم معنای دقیق«تفکر»کمک خواهند کرد. «غفلت»،«نسیان»،«سکران»و...نیز گرچه مخالف و متضاد تفکر هستند،اما
Machine summary:
"مادهء«ف ک ر»81 بار در قرآن کریم به کار رفته است که همگی همراه هم بررسی میشوند،جز یک مورد که به باب تفعیل رفته و معنایی متفاوت با دیگر اشتقاقات این ماده در قرآن یافته است،به همین دلیل باید مستقلا مطالعه شود.
ج)میتوانیم آیهء 44 سورهء نحل را-در مقام تفسیر و نه تلاوت-چنین بخوانیم: «و أنزلنا إلیک القرآن لتبین ما نزل إلیهم و لعلهم یتدبرون» یعنی خداوند در این آیه«یتفکرون» را به جای«یتدبرون»به کار برده است.
گفتنی است:«ع ق ل»در قرآن کریم فقط به صورت ثلاثی مجرد به کار رفته واژهء«تعقل» در هیچ آیهء آن نیامده است،اما از آنجا که این نوشتار،فارسی است،احتمال میرود کاربرد مصدری«ع ق ل»نامأنوس باشد،طوریک همه از آن،معنای اسم شیء را افاده کنند.
(ابن فارس،754/4) در قرآن کریم مشتقات مادهء«خ ی ل»-به صورت فعلی و با آن معنایی که به بحث ما مربوط میشود-3 بار(یک بار در باب تفعیل و 2 بار در باب افتعال)به کار رفته است.
خداوند در آیه 91 سوره 31(رعد)شخص«ااعمی» را در مقابل کسی قرار داده است که علم به حق بودن قرآن دارد: «أفمن یعلم أنما أنزل إلیک من ربک الحق کمن هو أعمی إنما یتذکر أولوا الألباب» و شخص«اعمی»همانطور که در قرآن تدبر نمیکند و آیات را نمیبیند،در خلقت هم تفکر نمیکند و آیات را نمیبیند.
(سید قطب،پیشین،7611/3) پیامبر اکرم(ص)از مردم میخواهد تا با تفکر ببینند که او(پیامبر)همان قرآن است،اما در قالب انسان: «إن أتبع إلا ما یوحی» (انعام،05)ولی مردم نابینا که آیات حقانیت پیامبر اکرم(ص)را نمیبینند،از او معجزاتی چون:علم غیب و ارائهء خزائن الهی و ملک بودن درخواست میکنند: «قل لا أقول لکم عندی خزائن الله و لا أعلم الغیب و لا أقول لکم إنی ملک إن اتبع إلا ما یوحی إلی قل هل یستوی الأعمی و البصیر الأعمی و البصیر أفلا تتفکرون» (انعام،05)."