Abstract:
<P>خراسان به عنوان یکی از مناطق مرزی و مسیرهای ارتباطی و در عین حال کانون های مهم سیاسی و تمدنی ایران همواره شاهد تحولات تاریخی مهمی بوده است.دوران حملهی مغول به ایران از جمله ادوار پرحادثه در تاریخ این بخش از ایران به شمار می آید.یکی از پیامدهای مهم همجوم و سلطهی مغولان،تغییرات گستردهی جمعیتی در خراسان بوده است.در این دوران دهها هزار نفر از مردم کشته و آواره شده یا به اسارت برده شدند.چنانکه در مجموع دورهی مغول از حیث تحولات جمعیتی،یکی از ادوار مهم در تاریخ خراسان محسوب میشود.پژوهش حاضر بر آن است تا با گردآوری اطلاعات پراکنده و جزئی موجود در متون مختلف تاریخی،جغرافیایی،رجالی و سایر منابع به بازسازی ابعاد این تحول جمعیتی بپردازد.</P>
Machine summary:
"اگر چه سپاه مغول در ابتدای کار به علت مأموریت دنبال کردن خوارزمشاه، از شهرها عبور کرده و شحنهای مغولی در ولایات میگماشتند،اما با این حال بعضی جاها نظیر زاوه، توس و اسفراین به علت نافرمانی از مغولان مورد خشم ایشان واقع شدند و بسیاری از مردم در اوان ورود ایشان به خراسان به قتل رسیدند.
5بر این اساس،مغولان تمام زندگان شهر اعم از انسانها و حیوانات را نابود کردند و چنگیز دستور داد تا از آن به بعد هیچ زندهای در بامیان نباشد و آنجا را ماوبالیغ یعنی"دیه بد" نام نهاد6با کشتار عظیم مغولان در بامیان و فتح آن شهر نوبت به مرو،یکی از بزرگترین بلاد خراسان رسید که تولوی برای گشودن آن با سپاهی بزرگ راهی شده بود.
در زمان حملهی تولوی به هرات،گروهی از سپاه سلطان جلال الدین به نام قنقلیان حدود ده هزار نفر در مسجد جامع شهر هرات پنهان شده بودند که توسط مغولان به قتل رسیده و به جمع کشتگان هرات پیوستند.
از جمعبندی روایات و آمارهای ارائه شده،میتوان پذیرفت که دهها هزار نفر از مردم شهرهای خراسان در جریان موج نخست حملات مغول به خراسان در زمان چنگیز خان کشته شدند و این کشتار ها در شهرهای بزرگ بیشتر بود.
1 به این ترتیب مشاهده میشود که یکی دیگر از اقدامات مغولان پس از فتح شهرها،به اسارت گرفتن تودههای مردم بوده است و اگر چنانچه افرادی بودند که در هنگام گشوده شدن شهرها به کارشان میآمد،از قتل آنها میگذشتند و به کارشان میگرفتند."