جامع نویسان پیش از کلینی Journal Article

Writer: طباطبایی، سید کاظم ؛ رضاداد، علیه ؛

علوم حدیث بهار 1388 - شماره 51 ، Science-Research (Ministry of Science/ISC (‎26 page(s) - From 8 to 33 )

Keywords: جوامع حديثي جامع‏نويسان كتب اربعه كليني کتاب طوسی نجاشی رجال النجاشی فقهی امام شیعه روایت الفهرست قم

Abstract:

در مقاله حاضر، سعی گردیده است تا با اشاره‌ای کوتاه به جامع‌نویسان پیش از کلینی، این فرضیه، اثبات شود که قبل از کتب اربعه نیز جامع حدیثی دیگری، تبویب و تدوین گردیده است. نگارنده، همچنین در پی آن است تا فرایندی را که به تکامل نگاشته‌های حدیثی و در نتیجه، به تدوین کتب اربعه و به اصطلاح «جوامع حدیثی متقدم» منجر شده است، مورد بحث و بررسی قرار دهد. از این رو، وی به کنکاش در کتب تراجم و رجال پرداخته تا کتبی را که تحت عنوان «الجامع» قبل از کتب اربعه، نگاشته شده‌اند، شناسایی نماید. در این میان، وی به معرفی جوامع حدیثی مانند: الجامع فی الفقه، الجامع فی سائر أبواب الحرام و الحلال، کتاب مبوب فی الحلال و الحرام، الجامع الکبیر فی الفقه، کتاب مبوب فی الفرائض و... پرداخته و نحوه تبویب در این جوامع و اعتبار آنها را نزد علمای بزرگ رجال (مانند نجاشی و کشی) بررسی نموده است. نگارنده، پس از معرفی 33 کتاب جامع حدیثی، به این نتیجه مهم می‌رسد که کتب اربعه، از جمله الکافی، کهن‌ترین جوامع حدیثی شیعه نیستند و جوامع حدیثی، فرایند مختلفی را طی کرده‌اند تا به کتب اربعه رسیده‌اند.

Machine summary:

1 پیشینه پژوهش پیش از این پژوهش، سلسله مقالاتی با عنوان «تحقیق درباره کتاب الکافی» به خامه آیة الله‌ محمد واعظ زاده خراسانی در ماهنامه نامۀ آستان قدس به چاپ رسیده است. 8 آقابزرگ تهرانی، از جملۀ آثار او، «اصلی» را بر می‌شمرد که از اصول مورد اعتماد بوده و در جوامع حدیثی و فقهی، روایاتی از آن نقل گردیده است و آن گونه که احتمال داده‌اند، اصل مذکور، همان کتاب الدیات وی است؛ 9 اما درباره «جامع» او آگاهی‌ای در دست نیست. 4 شیخ طوسی، حدیث او را از طریق حسن بن محبوب دریافت کرده است؛ ولی روایاتی از ابن حی به نقل از صادقین( یافت می‌شود که به طرقی غیر از حسن بن محبوب، روایت شده است. 6 از متقدمان، ابن ندیم، تنها کسی است که به جامع ابن حی اشاره کرده 7 و در منابع شیعی، وی را از صاحبان اصول برشمرده است؛ 8 اما چنان‌که سید محسن امین، احتمال داده، 9 شاید این کتاب، همان اصل منقول از او باشد و آگاهی دیگری از اصل و یا جامع او در اختیار نیست. 8 اسماعیل بن ابان بن اسحاق، 9 محمد بن یحیی الخزاز و نیز حسن بن علی لؤلؤی، 10 راویان این کتاب بوده و روایاتی از آن در کتب حدیثی شیعه آمده است. 12 این کتاب را ـ که به صورت موضوعی تدوین شده است ـ شماری از راویان، نظیر: محمد بن ابی عمیر، صفوان بن یحیی و ابن فضال روایت کرده‌اند. افزون بر این کتب ـ که بیشترینۀ آنها در ابواب فقه نگاشته شده ـ کتاب مسائل الرجال ـ که درباره هیجده تن از راویان است ـ از دیگر آثار اوست.

Download citation file :
(پژوهیار, , , )

Download PDF
Downlaod HTML

Shortlink:

Page: