Abstract:
شهر کهن و تاریخی جندی شاپور واقع در نزدیکی شوشتر در خوزستان که اکنون ویرانههایی از آن برجای مانده است،یکی از کانونهای بزرگ علمی و فرهنگی ایران باستان به شمار میآید که در دورهء نخستین پادشاهان ساسانی و بنابر مشهور در دورهء شاپور اول(272- 242 م)پایهگذاری شد.نقش فکری و علمی این پایگاه مهم ایرانی بود که زمینهء آمیختگی و نوزایی اندیشه و دانش تمدنهای بزرگ جهان باستان چون ایران،یونان و هند را فراهم ساخت؛و در دوران جدال و رقابتهای سخت نظامی،سیاسی و اقتصادی قدرتهای بزرگ این دوره نمونهای از همزیستی و تعامل پویای فرهنگ و اندیشه ملتها را نمودار ساخت. افزون بر انتقال دانشهای مختلف از جمله طب،فلسفه،ترجمهء متون پهلوی،سریانی و یونانی توسط دانشمندان جندی شاپور،این پایگاه مهم مدنی و علمی الگویی ارزشمند در شکلگیری نمونههای مهم اسلامی چون پایگاههای علمی بغداد بود.این مقاله میکوشد با بررسی زمینههای شکلگیری جندی شاپور کارکردهای علمی و فرهنگی آن را در جریان فرهنگ و تمدن جهانی و ایرانی بررسی کند.
Machine summary:
"جایگاه جندی شاپور در مسیر فرهنگ و دانش ایرانی دکتر فریدون اله یاری استادیار گروه تاریخ دانشگاه اصفهان چکیده شهر کهن و تاریخی جندی شاپور واقع در نزدیکی شوشتر در خوزستان که اکنون ویرانههایی از آن برجای مانده است،یکی از کانونهای بزرگ علمی و فرهنگی ایران باستان به شمار میآید که در دورۀ نخستین پادشاهان ساسانی و بنابر مشهور در دورۀ شاپور اول(272- 242 م)پایهگذاری شد.
(یعقوبی،1378 طبری،نولدکه،1378،ص 78)از این روی به نظر میرسد که در سدۀ سوم میلادی هنگامی که پادشاهان ساسانی جندی شاپور را محل اقامت خود ساختند،روحانیت زرتشتی نیز به عنوان متولیان دینی که در نظام ساسانی در تعامل و پیوند با قدرت اهمیت و کارکرد ویژهای یافته بود،در این مرکز پایگاهی زرتشتی در تاریخ ایران باستان شهرت نیافت؛بلکه سیمای مذهبی این شهر بیشتر با حضور و تکاپوی عناصر مسیحی نمایانده شده است.
» (تکمیل همایون،1368،ص 321)بنابراین جندی شاپور یکی از پایگاههای علمی و فرهنگی ایرانی بود که با وجود تعامل دانش و علوم ایرانی با دیگر ملتها، جریانی پربار و با ماهیتی ایرانی در دورۀ ساسانی در این کانون مهم مدنی جریان یافت؛و بستری برای انتقال علوم ایرانی به دوران اسلامی فراهم ساخت.
». (محمدی،1365،ص 297) آنگونه که اشاره شد،اگرچه پایگاه علمی جندی شاپور پس از سقوط دولت ساسانی رونق باستانی خود را از دست داد اما در دورۀ اسلامی به سبب نقشی که دانشمندان این مرکز در انتقال دانشهای کهن ایفا کردند و الگویی که برای مراکز اسلامی به وجود آوردند از جایگاه مهمی برخوردار است."