Abstract:
عادت به کاربرد اصطلاحات جاافتاده در مباحث سنتی یک دانش موجب این تلقی میگردد که در مباحث روز و معاصر آن دانش نیز همواره اصطلاحات به معنایی یکسان به کار برده میشود.این گمان در موارد متعددی موجبات خطا و انحرافهای ذهنی را پدید میآورد.از جمله دانشهایی که امکان وجود چنین مشکلی در آن به جد وجود دارد دانش منطق است.توصیف و تحلیل گزارههای شرطی در منطق ابن سینا و پیروان او نشان میدهد که:اولا گرچه گزارههای غیر حملی،با عنوان«گزارههای شرطی»نامگذاری شدهاند اما مفهوم معهود و لغوی شرط در تحقق این نوع گزارهها لزوم و قطعیت ندارد و ثانیا ملاک مشترک شرطیت میان گزارههای اتصالی و انفصالی و نیز استقرایی بودن تقسیم گزارههای شرطی به اتصالی و انفصالی،حاکی از اعتقاد به امکان افزایش اقسام این تقسیم در منطق سینوی میباشد.با این دو مبنا، وسعت دامنه گزارههای شرطی در منطق سینوی میتواند تمام انواع گزارههای مرکب در منطق جدید را پوشش دهد.چنین وسعتی را میتوان مبنای خوبی برای این پیشنهاد دانست که:اصطلاح«شرطی»در مبحث قضایای منطق سینوی را معادل اصطلاح«مرکب»در بحث گزارههای مرکب در منطق جدید تلقی نماییم.
Machine summary:
"به عنوان مثال ایشان به ترکیب گزارهها در صورت تعدد معنای محمول(در مواردی مانند:«انسان،جسم حساس واجد تحرک است»نه در مواردی مانند:«خانه،سقف،دیوار،ستون است»)قائل بودهاند(قطب رازی،4921 هـ-ص 461-561؛ابن سینا،5041 هـ-الف،ج 2،العباره،ص 69)؛از سوی دیگر تقسیم دوتایی دائر بین نفی و اثبات در تبیین تقسیم گزارهها به حملی و شرطی توسط منطقدانان سینوی(شهرزوری،3831،ص 801)حاکی از آن است که هیچ گزارهای از دائره شمول این تقسیم خارج نیست و نیز استقرایی دانستن تقسیم شرطیه به متصله و منفصله(یزدی،5141 هـ-ص 65)نشان میدهد که مصادیق ذکر شده برای این دو قسم در تقسیم امکان افزایش دارند؛ثالثا-اگر به ملاکی که پیش از این در مورد نحوه تشخیص گزارههای شرطی از حملی در منطق قدیم تحلیل گردید،توجه شود،روشن میگردد با آن ملاک(یعنی وجود نسبت تام خبری میان مؤلفههایی که خود واجد نسبت تام خبری هستند)باید ترکیبهای عطفی در منطق جدید را از جمله موارد ترکیبهای شرطی در منطق قدیم به حساب آورد.
براساس توصیف صورت گرفته در مورد دیدگاه منطق جدید میتوان گفت، اولا-جملات شرطی در این منطق از تنوعی که در منطق سینوی وجود دارد برخوردار نیستند و اگر بخواهیم میان آنها به معادلیابی دست بزنیم،جملات شرطی در منطق جدید معادل گزاره شرطی متصل در منطق سینوی است که شامل گزارههای اتفاقی هم لزومی میشود؛ثانیا-ترکیبهای فصلی و عطفی نیز در منطق جدید که خود اقسامی متفاوت از گزارههای مرکب به حساب میآیند،به دلیل برخورداری از مبنای ملاک شرطیت سینوی،ملحق به شرطیاتاند."