Abstract:
مرجئه یکی از نخستین جریانهای فکری - سیاسی جهان اسلام به شمار میرود . تاکنون اغلب مطالعات انجام
شده در باره این فرقه ، معطوف به همسویی آنان با امویان بوده است . مقاله حاضر از منظری متفاوت به مرجئه و
نقش آنان به عنوان یکی از عوامل مهثر در انتشار اسلام در میان گروهی از اهل ذمه میپردازد و نشان میدهد که
بعضی از اینان در دفاع از نومسلمانان حتی رودرروی عمال اموی ایستاده و دست به شورشهایی نیز زدهاند .
Machine summary:
"قتل بسیاری از « مرجئه » اعم از « مرجئه قدریه » و یا حتی « جبریه » توسط حکام اموی ( برای نمونه ، نک : بغدادی ، 212 ؛ عطوان ، صفحات مختلف ؛ جعفریان ، 149 ) و حضور مهثر برخی از ایشان در قیامهای ضد اموی همچون قیام « ابن اشعث » ( الحمیری ، 204 ) ، « یزید بن مهلب » ( طبری ، 3 / 607 ) « زید بن علی (ع) » ( الحمیری ، 186 ) و نیز ترتیب دادن شورشی گسترده از نومسلمانان در خراسان به رهبری « حارث بن سریــــــج » ( نک : ادامه مقاله ) نه تنها اشکالات جدی بر نظریه همدستی همه « مرجئه » با امویان وارد میسازد ، بلکه سیمای دیگری از ایشان ترسیم میکند که دقیقا ریشه در همان تعریف ایشان از ایمان دارد .
این گروه که خواستار پرهیز از درگیریهای داخلی امت اسلامی بودند و جنگ با کفار و حضور در کارزارهای فتوحات اسلامی را بیشتر مرضی خاطر خداوند میدانستند تا نبرد با مسلمانان را ؛ چرا که از نظر ایشان نبرد در مرزها بدون شک و شبهه جهاد در راه خدا بود و دغدغه حق و باطل آنها را رنج نمیداد ، بدین سان ، به اتفاق برخی از قبایل عرب مهاجر به مناطق سرحدی از جمله خراسان و ماورالنهر ، تفکر مرجئی را با خود به این نواحی ارمغان بردند و چون از نظر « مرجئه » ، « همه مسلمانان برادر دینی هستند اعم از عرب یا نومسلمان » ( فلوتن ، 73 ) این اندیشه در آنجا با آمال و خواستههای نومسلمانان و اهل ذمه که همانا « تأویل احکام شریعت و تفسیر دین به آسانترین راه بود » ( پیشین ، 63 ) همساز گشت ."