Abstract:
بسیاری از حدیثپژوهان، نخستین کتابی را که در سیر تاریخی حدیث شیعه به نگارش
درآمده، کتاب «جامعه» میدانند. جامعه، نام مهمترین کتابی است که علی(ع) آن را به
خط مبارک خویش قلمی کرده است. با توجه به اهمیت این کتاب در نحوه اسناد احادیث
شیعه، نگارنده در این نوشتار به اثبات وجود آن و بررسی محتوا و ویژگیهای آن پرداخته
و سخن اصلی وی این است که نامهای مختلف ذکر شده در متون نشان دهنده کتابهایی مختلف
نیست، بلکه این عناوین تنها نامهایی است برای دو کتاب جفر و جامعه.
Machine summary:
"برای مثال بخشی که در بردارنده مبحث سهام ارث بوده نام صحیفةالفرائض به خود گرفته است؛ زیرا اولا نگارش آن توسط علی(ع) انجام گرفته است، ثانیا درباره احکام است، ثالثا در برخی روایات تصریح شده است که این کتابها دارای بخشهای مختلف است.
بنابراین با توجه به آنچه گذشت نتیجه میگیریم نهتنها منظور از نامهای مختلفی که در منابع متعدد روایی آمده است صحیفهای مستقل نیست، بلکه آن نامها به بخشهای مختلف کتاب جامعه اشاره دارد(بخاری، 1/118 و 2/887 و3/54 و ابن حنبل، 1/151 و 2/35 و 121 و شافعی، 221) و هیچگونه ارتباطی با متن عهدنامهای که رسول خدا (ص) هنگام هجرت ا زمکه به مدینه، میان مهاجران و انصار و یهودیان ساکن مدینه نوشت، ندارد.
وجود دارد که در عهدنامه از آنها ذکری به میان نیامده است؛ در نتیجه میتوان گفت کتاب جامعه با نامهایی مختلف نهتنها در میان شیعیان شناخته شده بود، بلکه حدیثپژوهانی از اهل سنت چون بخاری(2/887)، ابن ماجه(همان، 35) و احمدبنحنبل(2/35) نیز به وجود چنین کتابی تصریح کردهاند.
هـ چگونگی نگاهداری: آنچه از مجموعه روایتهایی که در آن از جامعه و جفر یاد شده بدست میآید، این است که جفر، جامعه و سلاح پیامبر (ص) در انبانهایی از چرم قرار داشتهاند (صفار، 151و155و156و160- کلینی، 1/240- مفید، 257) و در میان امامان(ع) به ارث دست به دست میگشته است.
پس از امام کاظم(ع) امام رضا(ع) کتابها را در اختیار میگیرد (کلینی، 1/311 و 312 و شیخ مفید، 285 و 286) و بهمین ترتیب به دیگر امامان(ع) میرسد و اکنون نیز نزد امام زمان حجه بن الحسن(ع) است؛ (مجلسی، 26/18) و آنگاه که حضرتش ظهور کند بر اساس کتاب جامعه حلال و حرام را بیان میفرماید."