Abstract:
واژة حنیف و جمع آن حنفاء دوازده بار در قرآن به کار رفته و در متون روایی و تاریخی
معانی متعددی از آن استفاده شده است. نگارنده در این نوشتار قبل از هر چیز به
ریشه‌شناسی آن پرداخته و پس از استخراج معانی لغوی و سیر تحول آن در زبان عربی بیان
می‌کند که با توجه به قرآن و سنت نبوی و اسناد و مدارک موجود، واژة حنیف در صدر
اسلام در آ‌غاز کاربرد مجازی داشته و به مرور، به صورت اصطلاحی و در معنای «مسلمان»
به کار رفته است.
Machine summary:
"نگارنده در این نوشتار قبل از هر چیز به ریشه‌شناسی آن پرداخته و پس از استخراج معانی لغوی و سیر تحول آن در زبان عربی بیان می‌کند که با توجه به قرآن و سنت نبوی و اسناد و مدارک موجود، واژة حنیف در صدر اسلام در آ‌غاز کاربرد مجازی داشته و به مرور، به صورت اصطلاحی و در معنای «مسلمان» به کار رفته است.
حنفاء با توجه به مطالب فوق، بنا به گفتة نلدکه و آرتور جفری (ص 185) به نظر می‌رسد، واژه حنیف از حنفه سریانی و به معنی کافر و مشرک باشد و احتمالا اعراب پیش از اسلام نیز آن را در همان معنای اصلی خود و به عنوان اصطلاحی رایج و معروف، بر کسانی که نه بر دین یهود و نصاری بودند نه بر دین خودشان، اطلاق می‌کردند.
اگر چه چنین افراد صاحب تفکر و منطق که گاهی در اخلاق و عادات زشت هم عصران خود تأمل می‌کردند و با دیدن عمل لغو بت‌پرستی، وجدانشان بیدار می‌شد و به یاد ابراهیم (ع) و یگانه پرستی او می‌افتادند و از پرستش بتان کناره می‌گرفتند، کم نبودند (نک: ابن حبیب، ص 2 ـ 531؛ آلوسی، 2/286 ـ 244؛ مسعودی، مروج الذهب، 1/75 ـ 65؛ جواد علی، 6/4 ـ 463؛ رامیار، تاریخ قرآن، ص 42) ولی به درستی مشخص نیست که چه تعداد از این افراد مثل زید بن عمرو بن نفیل توانستند با گریز از ادیان رایج زمان خود، احتمالا به دین حنیف برسند."
(
, 
, 
)
