Abstract:
امروزه نقش و اهمیت شاخصهای اقتصادی در برنامهریزی و مدیریت کشور بر کسی پوشیده نیست.در اقتصاد امروز دنیا،شاخصهای مختلفی محاسبه میشوند که هریک میتواند به نوعی بخشی از وضعیت اقتصادی یک منطقه یا کشور یا گروهی از مردم را به نمایش گذارد.این مسئله عاملی در جهت بهبود ارزیابیها و تجزیه و تحلیلهای انجام شده در خصوص تواناییها و امکانات اقتصادی آن منطقه است.از جمله معروفترین و حساسترین این شاخصها میتوان از شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی یا CPI 4نام برد.این شاخص به بررسی تغییرات قیمت کالاها و خدمات موجود در یک سبد ثابت از کالاها و خدمات مصرفی خانوارها میپردازد که در یک دوره زمانی معین بدست آمده است. در این سبد اقلام به طبقات و گروههای مختلفی تقسیم میشوند و درون این طبقات اقلام با تغییرات قیمت روبرو هستند که در نهایت کل شاخص نیز دستخوش تغییر میشود. گاهی اوقات این روند تغییر شکل ثابت و کنترل شدهای دارد ولی در خصوص برخی از اقلام این تغییرات قیمت،نوسانهای نامنظم و غیر قابل پیشبینی از خود نشان میدهند که خود عاملی در جهت تغییرات نوسانی در رقم شاخص میشوند.به همین جهت نرخ تورم در آن دوره زمانی خاص،تأثیر این عوامل را در خود جای میدهد.در کشور ما این تغییرات میتواند ناشی از تغییرات قیمت نفت،سیاستهای خاص پولی،برنامهریزیهای مقطعی دولت و غیره باشد؛در چنین حالتی از رهیافتی دیگر با نام ثقل تورم(هسته مرکزی تورم)یا پایه تورم میتوان استفاده کرد که در اصول کلی مشابه CPI است ولی در جزییات و الگوسازیها دارای تفاوتهایی است.در این مقاله پس از مروری اجمالی به مقوله تورم به بررسی ماهیت و خواص ثقل تورم(هسته مرکزی تورم)و روشهای اندازهگیری آن میپردازیم و سپس به محاسبه ثقل تورم(هسته مرکزی تورم)در سالهای 6831-2631 خواهیم پرداخت.شایان ذکر است که ثقل تورم(هسته مرکزی تورم)مقولهای برخلاف یا علیه CPI و تورم کلی که از این شاخص به دست میآید نیست بلکه روند CPI را فارغ از نوسانهای به وجود آمده بررسی قرار میدهد.اهمیت این شاخص که روند میانمدت و بلندمدت نرخ تورم را تحت پوشش قرار میدهد،در زمانی که سیاستهای کاهش تورم در دستور کار متولیان سیاستگذاری پولی باشد،بسیار حیاتی و پراهمیت است.این مقاله صرفا به بررسی اجمالی موضوع پرداخته و مباحث مربوط به مقایسه روشهای محاسبه و امکان پیشبینی تورم کلی با استفاده از ثقل تورم(هسته مرکزی تورم)که بیشتر جنبه نظری دارند در گزارشهای بعدی ارایه خواهد شد.به ذکر است مطالب عنوان شده در این مقاله که در ابتدا به منظور ارایه در کنفرانس بین المللی آمار در لیسبون تهیه شده بود، صرفا جنبه تحقیقاتی داشته و منعکسکننده نظرات،اهداف و سیاستهای هیچ سازمان دولتی نیست.
Machine summary:
"(1)- Capital Assets/Investment *چگونگی انتخاب اقلام مشمول شاخص در انتخاب اقلام مشمول شاخص عوامل ذیل مورد توجه قرار میگیرد: 1-ضریب اهمیت(نسبت هزینه آن قلم به کل هزینه)کالا یا خدمت 2-امکان جمعآوری قیمتهای دقیق 3-پیشبینی روند مصرف کالاها یا خدمات در آینده 4-اهمیت اقتصادی یک کالا(به طور مثال اقلام صادراتی) 5-طول زمانی که یک کالا در طی سال میتواند در بازار یافت شود(در مورد کالاهای فصلی نظیر میوهها و سبزیها آن اقلامی که مدت زمان بیشتری در بازار میباشند،انتخاب و قیمتگیری میشود)*منابع اطلاع عوامل مؤثر در انتخاب منابع اطلاع (منابع قیمتگیری)عبارتنداز: 1-پراکندگی در کل شهر 2-موقعیت محلی منبع اطلاع(در همسایگی خانوارها بوده و از مراکز مهم خرید باشند) 3-حجم تقریبی فروش 4-میزان همکاری منبع جهت نشان دادن دقیق تغییرات قیمت در مقایسه دو دوره،منابع اطلاع و تعداد مظنهها یکسان در نظر گرفته میشود و در صورتی که منبع اطلاعی از چارچوب خارج شود و یا همکاری ننماید، یک منبع اطلاع جدید-ترجیحا با مشخصات مشابه-جایگزین میشود.
ادبیات موضوع در تعریف ثقل تورم(هسته مرکزی تورم)میتوان گفت که این شاخص اندازه تغییرات قیمت کالاها و خدمات مصرفی برای سبدی خاص در طول زمان ثابت و معین است که در آن کالاهایی که قیمتهای پرنوسان دارند،در چرخه محاسبه وارد نمیشوند و یا مکانیزم ورود آنها به چرخه محاسبه از روشهای خاصی پیروی مینماید.
نمودار(1)-نمودار روند تورم سالانه برپایه سال 6731 در فاصله سالهای 3831-2631(001 6731) (به تصویر صفحه مراجعه شود) مقایسه روند تورم کلی و ثقل تورم (هسته مرکزی تورم)با حذف 01%اقلام با تغییرپذیری بالا(برپایه میانگین وزنی اصلاح یافته) همانطور که قبلا هم گفته شد این روش به عنوان یک راهکار مناسب برای محاسبه ثقل تورم(هسته مرکزی تورم) در اکثر کشورهای دنیا مورد استفاده قرار میگیرد."