Abstract:
از گذشتههای دور،در ادبیات کلاسیک ایران و جهان،همواره ادبیات حماسی جایگاهی ویژه داشته است؛چرا که از دیرباز، حماسهآفرینی و حماسهباوری جزء اعتقادات و سرگرمیهای مردم و اسطورههای تاریخی و ادبی مورد توجه و احترام همگان بوده است.در ادبیات کلاسیک فارسی،اثر شگرفی چون شاهنامه و در ادبیات یونان باستان،دو شاهکار ایلیاد و ادیسه،گواه این مدعاست. اما در قرن حاضر،با بروز جنگهای گوناگون در سراسر جهان، ادبیات حماسی دستخوش تغییرات درخور توجهی شده است و امروزه میتوان شاهد پدید آمدن انواع خاصی از ادبیات جنگ بود: «ادبیات جنگ میهنی»و«ادبیات مقاومت»در کشورهای مورد تهاجم و«ادبیات ضد جنگ»در کشورهای متجاوز.در کشور ایران نیز به دلیل جنگ ایران و عراق،شکل خاصی از ادبیات مقاومت پدید آمده است . نگارنده در این مقاله میکوشد رویکرد ادبیات داستانی ایران را به مقولهء جنگ ارزیابی کند و آن را با ادبیات جنگ فرانسه و ساختار آن در زمان جنگ دوم جهانی مقایسه نماید.
Machine summary:
در کشورهای اروپایی،از جمله فرانسه،نیز شاهد اینگونه آثار ادبی هستیم،با این تفاوت که سربازان و اسرای ایرانی،با تکیه بر ایمان و اعتقادات مذهبی و میهنپرستانهء خود،با زبانی ساده،تنها به بیان خاطراتشان پرداختهاند تا اینگونه، رنجی را که ملّت ایران در طول جنگ متحمّل شده است،به تصویر کشند و یا روحیهء مقاومت را در مردم تقویت نمایند،و بیشتر این آثار فاقد قالب و آرایههای ادبی است؛چرا که یک نویسندهء واقعی که ذوق ادبی داشته باشد،آنها را خلق نکرده است؛حال آنکه در کشور فرانسه، نویسندگان و فیلسوفان بزرگی که گاهی خود در جنگ شرکت داشته و حتی جان خود را در راه دفاع از وطن از دست دادهاند،علاوه بر بیان خاطرات و دلاورمردیهای خود،با ذوق ادبی فراوان و با تکیه بر فنون داستاننویسی،به خلق آثار ادبی و فلسفی همّت گماردهاند،که هر یک به نوبهء خود شاهکاری ادبی محسوب میشود و نهتنها شهرتی جهانی یافته،بلکه دیدگاه بشر به زندگی را متحوّل ساخته است؛نویسندگانی چون آنتوان دوسنت اگزوپری،که شاهکارهای خلبان جنگی و شازده کوچولو را به رشتهء تحریر درآورده است.
ادبیات در دوران جنگ و اشغال فرانسه به دست ارتش آلمان: در این برهه از زمان،شاهد شکلگیری«ادبیات مقاومت»در فرانسه هستیم و نویسندگان به دو صورت با خلق شاهکارهای ادبی خود در برابر آلمانیها مقاومت میکردند:برخی از نویسندگان و شعرا، همچون آراگون در اثر مسافران سلطنتی،علیرغم سانسورهای شدید، بهطور ضمنی و در لفافه،مردم را به مقاومت ترغیب میکردند؛به طوری که تنها در صورتی که خواننده،اثر را به دقت مطالعه میکرد، متوجه منظور نویسنده یا شاعر میشد،و برخی دیگر،چون ورکورس Vercors ))در کتاب سکوت دریا،بهطور مستقیم و آشکارا به مقاومت میپرداختند و آثار آنها مخفیانه در چاپخانههای زیرزمینی چاپ میشد و به دست خواننده میرسید.