Abstract:
مفسران،درارتباط با آیه 68 سوره قصص،پیرامون بحث جبر و اختیار،تفاسیر گوناگونی به دست داده اند.برخی با توجه به اعتقادهای یک مذهب،همه اختیار را از آن خداوند دانسته و برخی دیگر به عکس.این اختلاف در تفاسیر،پایه اختلاف،در تعیین موضع وقف و ابتدا،از سوی قاریان قرآن کریم گشته است.از آن جا که تفاوت در انتخاب موضع وقف و ابتدا،در این آیه،سبب القای معانی گوناگون به شنونده می گردد،بررسی ارتباط یادشده ضرورت دارد.بدین سان،تا از یک سو می توان،به کمک شواهد و دلائل،تفسیر درست ترـ که درجهت اعتقاد شیعه است ـ به دست داد،از سوی دیگر،قاریان نیز،بر اساس تفسیر درست، تلاوتی را اجرا کنند که القاکننده هدف قرآن است.
Machine summary:
"تحلیل آیه »و ربک یخلق ما یشاء و یختار ما کان لهم الخیرة سبحان الله و تعالی عما یشرکون« در این آیه،چهار وجه اعراب احتمال داده شده که دو وجه آن،مشهور نیست.
وقف بر»یختار«و ابتدا از»ما کان«،برپایه آن است که»واو«،در»ویختار«عاطفه بوده و تقدیر عبارت،به این صورت خواهد شد:»و ربک یخلق ما یشاء و یختار ما یشاء«.
برخی مفسران در تأیید این وجه،به آیه بالا استدلال کرده اند که به روشنی،اختیار را از غیر خداوند نفی می کند.
چون،منزه دانستن خداوند از هر شریکی ـ که هیچ خلق واختیاری برای او نیست ـ بسیار مناسبت دارد،با این که در آیه کریمه،از یکسو،اختیار را فقط از آن خداوند بداند و از سوی دیگر،هر گونه اختیار،از غیر او را نفی کند.
ملاحظه می شود که هر دو شبهه یادشده در بردارنده اعتراض مشرکان،برگزینش حضرت محمد(ص)است که چرا نزول قرآن براوست،یا چرا باید از او پیروی کرد؟ به هر حال،درست به نظر می رسد که آیه پیش رو،پاسخی به این گونه شبهات باشد، همان طور که در آیات دیگر قرآن نیز،به این شبهات پاسخ داده شده است.
حال،پرسش این است؛آیا درستی وجه یادشده برپایە دلایل پیش گفته،نیز،با توجه به اعتقاد جبری جبریون ـ که از این آیه و با وقف بر»یختار«به دست می آید،ـ دچار تناقض نمی گردد؟ پاسخ عدلیه(شیعه)براین باور است که گرچه اختیار مطلق از آن خداوند است؛اما از انسان هم سلب اختیار نمی شود.
بنابراین،لازم نیست که خواست و اراده خداوند،خیر و صلاح معنا شود، این ها همه،تکلف بوده و خلاف قاعده به نظر می رسد که مفسر،محذوفی را در تقدیربگیرد و معنایی مجازی اختیار کند،تا تفسیر دیگری را بر آیه تحمیل کند."