Abstract:
چیستی«وحی»یکی از پرسشهای اصلی حوزه دینپژوهی است که توجه دانشمندان را به خود جلب کرده است.«تجربه دینی»یکی از رویکردهای خاورشناسان در تحلیل وحی میباشد و این مقاله در پی آشکار ساختن این دیدگاه و نسبت آن با «وحی اسلامی»است که در این اواخر موردنظر و گفتمان بسیاری قرار گرفته است. نگارنده نظریه«تجربه دینی»را مولود مشروع خاستگاهها،زمینهها و عوامل خاص خود در مغرب زمین میداند و معتقد است بسترهای مختلف همچون«انسانمداری»و «تجربهباوری»،«شکست الهیات عقلی»،«نقادی کتب مقدس»،«تعارض گزارههای کتب مقدس با یافتههای علوم جدید»و«مکتب رمانتیسم»در پیدایی این برداشت از وحی، نقش داشتهاند. نوشته حاضر بعد از گزارش سه دیدگاه متکلمان مسیحی در«چیستی وحی»، زمینهها و شاخصههای مؤثر در پیدایی برداشت مذکور در مغرب زمین را آشکار میکند،سپس با نگاه درون دینی به ویژگیهای قوامبخش وحی اسلامی از نظر قرآن میپردازد.در بخش آخر نیز نگاه تطبیقی و تحلیلی بر نکات پیوست و جدایی«وحی اسلامی»و«تجربه دینی»خاورشناسان دارد تا با آشکارسازی نکات تمایز این دو تلقی از وحی،تحمیل تجربه دینی به وحی اسلامی خیلی آسان ننماید.
Machine summary:
"درآمد پدیده«وحی»از بنیادیترین مباحث دینی در ادیان ابراهیمی-خصوصا دین اسلام -است و صحت و اتقان سایر معارف در گرو تفسیر درست آن است،زیرا نسبت وحی و سایر علوم برخاسته از آن،از لحاظ اهمیت مانند نسبت زیربنا (substructure) به روبنا (superstructure) است،لذا،با توجه به نقش تعیینکننده وحی در ادیان«وحی- مدار»، Revelation,in:The-encyclopedia-of-religion,Editor-in-chief:) (Mircea-Eliade,Macmillan-Publishing-Co. New-York.
بعضی اعتراض میکردند که اگر وحی و نبوت حق است،چرا بر قبیله ما نازل نشده است؟!آیه شریفه مهر باطلی بر پندار خام آنها و کسانی دیگر نهاد که فکر میکنند،وحی نوعی تجربه دینی،حس مشترک و همگانی و بسط پذیر بین افراد بشر است و همه قادر به کسب و دریافت آن مواجهه درونی هستند.
قرآن کریم برای اثبات الهی بودن خود نه تنها منکران بعثت و شکاکان در الهی بودن ارتباط پیامبر را به مبارزه فراخوانده است،بلکه با«تحدی»(مبارزهطلبی)نیز یک برهان و قیاس تشکیل میدهد،6به این صورت:«لو کان هذا الکتاب من عند غیر الله، لامکن الاتیان بمثله،لکن التالی باطل،فالمقدم مثله»،یعنی اگر این کتاب،کلام الله نباشد، مثل آن را بیاورید؛اگر شما توانستید مثل آن را بیاورید،بشری بودنش اثبات میشود و اگر نتوانستید،معلوم میشود که بشری نیست و اعجازی است که اثباتکننده ادعای نبوت و رسالت آورندهای آن خواهند بود(قرآن در قرآن،821).
3. عیار بودن وحی نبوی و نیازمندی تجربه دینی و عرفانی به معیار:با توجه به کثرت و فراوانی تجارب دینی و نبود هسته مشترک میان آنها و نیز تأثیر باورها و انتظارات بر نوع تعبیر از تجارب،ضرورت وجود یک معیار خطاناپذیر احساس میشود؛برای اینکه بتوان همه تجارب را با آن معیار سنجید و صحت و سقم آن را ارزیابی کرد."