Abstract:
فرهنگ فارسی معین، بین سالهای 1342 تا 1352 در شش جلد منتشر و تاکنون بارها تجدید
چاپ شده است. استاد معین، این فرهنگ را به منظور پاسخگویی به بخشی از نیازهای
دانشپژوهان گرد آورده؛ از روش علمی در سه بخش لغات، ترکیبات خارجی و اعلام استفاده
کرده است. مولف همچنین از استادان و خاورشناسانی که در تألیف کتاب با او همکاری
کردهاند؛ درمقدمه جلد نخست نام برده است. نگارنده با توجه به اهمیت و تجدید چاپ
این کتاب و مراجعه گسترده و مکرر اهل نظر، مواردی از «بخش ترکیبات خارجی» را به
منظور ویرایش و بازنگری در چاپهای بعدی یادآوری میکند و پس از اشاره به روش استاد
معین در نگارش فرهنگ فارسی، از پیشوایان فرهنگنویسی او، سخن میگوید.
ترکیبات خارجی فرهنگ فارسی، شامل واژههایی از زبانهای عربی، ترکی و اروپایی مندرج
در نوشتار و گفتار زبان فارسی است. این گونه ترکیبات، اغلب ویژگیهای اصلی خود را
حفظ کردهاند. محدود بودن این گونه ترکیبات از نظر هویت دستوری به دو گروه ترکیبی و
فعلی، موجب شده است مولف کتاب، به ویژگیهای دستوری ترکیبات خارجی نپردازد و در
این مقاله نیز از آن سخنی به میان نیاید. پیشینه نقد وبررسی فرهنگ معین به چندسال
پس از انتشار آن میرسد که به عنوان نمونه میتوان مقاله دکتر علی اشرف صادقی در
مجله دانشکده ادبیات دانشگاه تهران را برشمرد. مقاله حاضر، صرف نظر از علل و عوامل
و نوع اشتباهات و کاستیها با نگارشی متفاوت از گفتارها و مقالات دیگر، به بازنگری
در فرهنگ معین میپردازد. با این امید که گامی در ویرایش این کتاب مرجع، برداشته
باشد.
Moeen’s Persian dictionary first published from 1342 to 1352 in 6 volumes، and reprinted frequently up to now. The Master Moeen، collected this dictionary in response to part of students’ needs (requests). He have employed scientific method in three parts: words، foreign compositions، and persons. The author noted to the names of orientalists and experts who cooperate in compilation of this book، in the first volume introduction. Given importance and republish of this book and extensive and frequently refering، the author points to some cases from “foreign composition’ for revision and edition in subsequent publishing. Noting to Moeen’s method in writing Persian dictionary، the author enumerates the leading of his lexicography.
Foreign Composition in Persian dictionary includes Arabic، Turkish، and European words prevailed in Persian speaking and writing. Such compositions، often maintained their main features، since، such composition being limited grammatically to two groups: compositional and verbal the compilor don’t address grammatical features of foreign compositions and in this essay you never find it.
Antecedent of critics of moeen’s dictionary returns to a few years after its publishing. For instance، we can point to Dr. Ali Ashraf Sadeghi’s article in journal of literature department of Tehran university.
Set aside causes and reasons and type of errors and defects، this article with distinctive perspective tries to revise the moeen’s dictionary.
Machine summary:
استاد معین، این فرهنگ را به منظور پاسخگویی به بخشی از نیازهای دانشپژوهان گرد آورده؛ از روش علمی در سه بخش لغات، ترکیبات خارجی و اعلام استفاده کرده است.
نگارنده با توجه به اهمیت و تجدید چاپ این کتاب و مراجعه گسترده و مکرر اهل نظر، مواردی از «بخش ترکیبات خارجی» را به منظور ویرایش و بازنگری در چاپهای بعدی یادآوری میکند و پس از اشاره به روش استاد معین در نگارش فرهنگ فارسی، از پیشوایان فرهنگنویسی او، سخن میگوید.
در مقدمه این فرهنگ، از عنوانهایی چون منابع زبان فارسی، عناصر اصلی فارسی، اهمیت فارسی، فرهنگهای فارسی، فرهنگهای ما، روش ما، فواید و مزایای فرهنگ حاضر، همکاران، مآخذ، نشانههای اختصاری و جدول تطبیق حروف یونانی و لاتینی با حروف فارسی، سخن رفته است.
این بخش دارای مشخصات ذیل است: مواد 1ـ شامل تعدادی معتنابه از ترکیبات خارجی (عربی، ترکی و اروپایی) مستعمل در متون نظم و نثر و محاوره فارسی زبانان است.
اگر چه ممکن است چنین به نظر رسد که چون «خذ» فعل امر است و در حکم جمله است؛ لذا در معنی مرکب است که البته با توجه به شیوه نگارش کتاب و ساختار و تعریف ترکیبات در موارد مشابه، این نقل، مقبول نیست.
از این گذشته، اگر بپذیریم که «خذ» میتواند ترکیب محسوب شود این پرسش پیش میآید که چرا بیش از دهها و صدها فعل امر، که در زبان ما و کتب پیشینیان رایج و منقول است، در بخش ترکیبات خارجی فرهنگ فارسی جایشان خالی است.