Abstract:
در نصوص روایی و فتوایی آمده است که پرداخت خمس پس از کم کردن «مؤونه» ازدرآمد
مکلف، واجب است. مؤونه در روایات باب خمس دو مصداق دارد، نخست مؤونه شخص و عیال او،
و دوم مؤونه صیغه(شغل و کار). با مراجعه با موارد دیگراستعمال کلمه ضیعه، در روایات
و توضیحات اهل لغت و فقیهان پیرامون آن، درمی یابیم که مؤونه، شامل تمامی هزینه های
عرفی مورد نیاز انسان در زندگی شخصی، خانوادگی و شغلی اوست و شامل هزینه های افزون
بر شان مکلف نمی شود و بنابرقول صحیح، شامل سرمایه و ابزار کسب که مورد نیاز است
نیز می گردد، هر چندپیرامون شمول مؤونه نسبت به موارد اخیر، سه قول دیگر نیز میان
فقها وجوددارد.
Machine summary:
"علی بن مهزیار، قال: کتب الیه ابراهیم بن محمد الهمدانی، اقرانی علی کتاب ابیک فیما اوجبه علی اصحاب الضیاع انه اوجب علیهم نصف السدس بعد المؤونة و انه لیس علی من لم تقم ضیعته بمؤونته نصف السدس ولاغیر ذلک فاختلف من قبلنا فی ذلک، فقالوا: یجب علی الضیاع الخمس بعد المؤونة، مؤونة الضیعة و خراجها لامؤونة الرجل و عیاله فکتب و قراه علی بن مهزیار علیه الخمس بعد مؤونته و مؤونة عیاله و بعدخراج السلطان، ((1)) علی بن مهزیار می گوید: ابراهیم بن محمد همدانی به امام هادی(ع) نوشت که علی بن مهزیار نوشته پدر شما را در مورد خمس صاحبان ضیاع برای من خواند که ایشان سه سهم از شش سهم خمس را بعد از کم کردن مؤونه، بر آنها واجب کرده است وهمچنین نوشت کسی که ضیعه(زمین زراعی) او مؤونه اش را کفایت نکند خمس بر اوواجب نیست.
((47)) سید محمد کاظم طباطبایی یزدی(ره) در کتاب عروه در باره معنای مؤونه می گوید: منظور از مؤونه، علاوه بر آنچه انسان برای تحصیل سود و درآمد هزینه می کند، چیزی است که در زندگی خود و عیالش به تناسب شان خود به آن محتاج است، از قبیل خوراک، پوشاک، مسکن، صدقه دادن، زیارت رفتن، هدیه و جایزه دادن، مهمانی دادن، حقوقی که به واسطه نذر یا کفاره بر عهده او می باشد، ادای دین و یا مقدار پولی که برای جبران خسارت بدنی یا مالی به مجنئ علیه پرداخت می کند، همچنین سایرمایحتاجی که به حسب شان خود به آن نیاز دارد از قبیل مرکب، خادم، اثاثیه منزل، ظرف، فرش، کتاب و حتی هزینه و مخارج ازدواج فرزندان و ختنه آنها و مانندآن(مثل هزینه و مخارج بیماری و فوت اهل و عیال و غیر آن) از چیزهایی که جزو نیازعرفی زندگی انسان است."