Abstract:
وقف،را از منظرهای گوناگون نگریستهاند،ولی هنوز جای نگاه نشانهشناختی خالی است.در این نگاه،وقف،به مثابهء یک نشانهء گویا با ما سخن میگوید و از اجتماع حاضر و تاریخ گذشته گزارش میدهد.وقف از چشمانداز نشانهشناسی،سخنان بسیاری برای گفتن دارد که در این مقاله به شش نشانه بسنده شده است.ارتباز این نشانهها با وقف،از نوع ارتباط آیینه با اشیاء است؛آنچنانکه آیینه،ما را به خود نشان میدهد، وقف نیز تاریخ و چگونگی رفتارها و فرهنگ پیشینیان ما را برای ما،و ما را برای آیندگان مینمایاند.نشانههایی که در این نوشتار کوتاه به آنها اشاره میشود،به این قرار است: 1.ایمان به آخرت؛ 2.امید به آینده و اعتماد به فضل الهی؛ 3.سنجهء اخلاق و ترازوی نوع دوستی؛ 4.علم گرایی؛ 5.رونق اقتصادی؛ 6.آزمون تعهد دینی و پایبندی به قانون. اما به حتم،نشانهها و علایمی دیگری نیز در وقف وجود دارد که گفت و گو دربارهء آنها را باید به قلمها و تحقیقات دیگر سپرد.
Machine summary:
"از این دست آیات،در قرآن،به ویژه در بخش مکی آن،فراوان است و همهء آنها، به انسان گوشزد میکند که فردا را هم ببین و خود را فراتر از امروز بدان و مطمئن باش که: در پس هر گریه،آخر خندهای است مرد آخر بین مبارک بندهای است61 اگر در مطالعات تاریخی،به این نتیجه رسیدیم که مردم دورهای از ادوار گذشته، بیش از سایر دورهها اهل وقف و انفاق بودند،میتوان مطمئن شد که مردم آن دوره،دچار بیماری نومیدی و پوچی نبودند و نگاهی خوش و امیدوارانه به آینده داشتهاند.
بدینرو وقف را باید،از نشانههای اخلاقمندی واقعی دانست و با آن بر مدعیان اخلاق،احتجاج کرد؛یعنی گفت:اگر شما به اخلاق و نوعدوستی و خداپرستی پایبندید،چرا وقف و انفاق درمیان شما،چنین نحیف و لاغر است؟ چنانکه خداوند متعال در سورهء جمعه، از اهل کتاب میپرسد:اگر شما را ایمان است و خدا را دوست دارید،چرا از مرگ میگریزید؟71از این پرسش رازگشا، برمیآید که ادعای دوستی خداوند،بدون نشانههای آن پذیرفته نیست و نشانهء اولیای خدا بودن،نهراسیدن از مرگ و بلکه تمنای آن است.
صائب تبریزی هم از بیمبالاتی در حفظ موقوفات در روزگار خودش خبر میدهد و رندانه این بیمبالاتی را دلیلی میآورد برای آنکه خود را وقف معشوق کند تا زودتر خراب و مست شود: چون هرچه وقف گشت به زودی شود خراب کردیم وقف عشق تو ملک وجود خویش 83 شاعر دیگری نیز گفته است: به خیر خلق مرا گشته دل دو صد پاره گلیم وقف بلی زود میشود پاره93 از ابیاتی که بیشتر یادآوری شد و مشابه آنها چنین برمیآید که در قرون گذشته، گاهی در حفظ و نگهداری موقوفات اهتمام لایق و شایستهای نمیشده و پارهای از موقوفات رو به فرسودگی میگذاشتند."