Abstract:
این نوشتار نگاهی اجمالی به مسئلهء تأثیر فرهنگ ایرانی و سنت زرتشی بر فرهنگ و سنت اسرائیلی با تأکید بر مسئلهء نجات و منجی باوری است.در آغاز راه مطالعات تطبیقی ادیان،دو گرایش افراطی و تفریطی در تاکید بیش از اندازه بر این تأثیر از یک سو و نفی هر نوع تأثیر از دیگر سو شکل گرفتند.به تدریج این دو گرایش گرچه همچنان پیروانی برای خود دارند،به تعادل گراییدند و اکنون اصل مسئلهء تأثیر دین ایرانی بر سنت اسرائیلی مورد انکار نیست.به ویژه موضوع منجی باوری از جمله نقاط مشترک میان آیین زرتشتی و ادیان ابراهیمی است و احتمال تأثیر و تأثر در اینجا توسط دانشمندان بسیاری مطرح شده است.
Machine summary:
"نویسندهء کتاب«واکنش غرب به زرتشت»،در تطبیق این دو سنت و بررسی تأثیر احتمالی دین ایرانی بر سنت اسرائیل،به مسائل ذیل میپردازد:خدا و مفاهیم پیرامونی همچون حکمت،لوگس:روح القدس؛نجات،منجی و شباهتهای میان سوشیانت و مسیحا؛کیومرث و پسر انسان؛شیطان و آموزهء دو روح خیر و شر؛ایدهء دورههای هزارهای تاریخ جهان؛داوری نهایی؛باور به وجود کتاب یا لوح آسمانی که کارهای مردمان در آن ثبت میشود؛ایمان به رستاخیز مردگان؛تغییر شکل نهایی زمین؛اعتقاد به وجود بهشت بر روی زمین یا در آسمان؛مسئلهء عروج اخنوخ از سویی و ارداویراف از دیگر سو در طبقات مختلف بهشت یا آسمان و سرانجام،جهنم ( Duchensne-Guillemin,1958,86-96 ).
مولتن که به نظر میرسد در مجموع،تمایل به اثبات عدم تأثیر دین ایرانی بر فرهنگ اسرائیلی دارد،علاوه بر آنکه به دلایل پسین تاریخی و زبانشناختی برای تضعیف باور به چنین تأثیری میپردازد،یک دلیل پیشین هم ارائه میکند؛او مینویسد:«ذهن آدمی نوعی همانندی اساسی با دیگران در خلق و خو از جنبههای مختلف دارد و هر گاه نیروهای آن در جهت و موارد یکسانی به کار گرفته شود،نتایج حاصله به یکدیگر نزدیکاند»( Moulton,1972,287 ).
در مفهوم خدا،مشابهتهای فراوانی بین دو سنت مورد نظر وجود دارد:خدا در هر دو دین آفرینندهء جهان و همهء آفریدگان است؛او متصف به صفات نیک اخلاقی است که برای آدمیان نیز نیک محسوب میشود؛او به همه چیز آگاهی دارد؛از پرستندگان خود در مقابل دشمنان حمایت میکند؛عادل است؛داوری نهایی را برگزار میکند و جهانی نیک را برای پرستندگان خود،یا به تعبیر یهودی،برای قوم خود فراهم میآورد.
آخر الزمان باوری( apocalypse )در سنت اسرائیلی از جمله مواردی است که دانشمندان با تأکید بیشتری سخن از تأثیر دین ایرانی در آن دارند."