Abstract:
با فروپاشی نظام دو قطبی و پایان دوران موسوم به جنگ سرد، جهانیشدن به صورت جدی مطرح شد و جایگاه ویژهای در میان مباحث مربوط به سیاست، روابط بینالملل، ژئوپلیتیک و جامعهشناسی پیدا کرد. این پدیده به دنبال ایجاد جهانی یکدست با حاکمیت الگویی خاص در زمینههای مختلف اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی و با محوریت تفکر لیبرال دموکراسی غرب است. در این راستا قدرتهای مسلط، برای ترویج و نهادینه کردن جهانیشدن، از ابزارهای تبلیغی مختلفی بهره میگیرند. یکی از مهمترین این ابزارها فضای سایبر است. فضای سایبر با در اختیار نهادن امکانات ارتباطی سریع، ارزان و جذاب، مرزهای جغرافیایی را در نوردیده و با سرعتی بالا در حال گسترش میان جوامع مختلف است. اسلام به عنوان یک هویت مستقل فرهنگی ـ تاریخی، جهانیشدن را چالشی مهم از جانب غرب برای خود میداند و درصدد است تا در مقابل تاثیرات آن مقاومت کرده و مانع از نفوذ آن در جوامع خود شود و همزمان با بهرهگیری از ابزارها برای جهانیکردن ارزشهای خود نیز گام بردارد. با توجه به افزایش تعداد کاربران اینترنتی در کشورهای اسلامی فضای سایبر میتواند هم تهدید و هم فرصتی در این راستا باشد. مقاله حاضر با روش تحلیلی ـ توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانهای و اینترنتی، درصدد بررسی و تبیین ابعاد گوناگون جهانیشدن و نقش فضای سایبر به عنوان ابزار مهم آن در تاثیرگذاری بر جهان اسلام از دیدگاه ژئوپلیتیک میباشد. در این چارچوب، سوال اصلی این است که جهانیشدن چه تاثیراتی بر فرهنگ جهان اسلام داشته است.
Machine summary:
"با توجه به شاخصهای فرهنگی بیان شده، سلطه قدرتهای برتر جهانی با رویکردی مخالف اندیشههای اسلامی، در حوزه رسانه، ارتباطات و فضای سایبر در عرصه جهانی شدن، امکان شکلدهی به افکار عمومی در جهت مخالف را در کشورهای اسلامی فراهم ساخته و در پارهای از آنها با گسترش نفوذ خود، مبانی و اندیشههای نشأتگرفته از دین در حوزه فرهنگی ملتها را با چالشی جدی روبهرو کرده است که از جمله مهمترین این چالشها میتوان بر موارد زیر تأکید کرد: 1ـ چالشهای هویتی: چالشهای هویتی به این شکل ایجاد میشود که با نفوذ بیشتر ارزشهای لیبرال دموکراسی غرب در جوامع اسلامی و شکلگیری تعارضات هویتی در نتیجه آن، از خودبیگانگی در میان شهروندان تقویت شده و با کمرنگ کردن ارزشهای اسلامی، ارزشهای مورد تأکید غرب به مرور جایگزین فرهنگ اسلامی میشود.
در همین حال باید توجه داشت که کشورهای اسلامی آموزههای غربی و جهانیشدن ـ که امروزه به راحتی در غالب فضای مجازی به اقصی نقاط جهان منتقل میشود ـ را تهدیدی اساسی برای خود تلقی میکنند که در این راستا، بهرهگیری از فضای سایبر برای آنها، کارکردی دوگانه پیدا کرده که هم میتواند ابزار تهدید و هم ابزاری فرهنگی و تقویت کننده در راستای مقابله با تهدیدات و ترویج اندیشهها و آموزههای اسلام باشد.
نکته قابل توجه در اطلاعات ارائه شده این است که در میان ده کشور برتر در اعمال فیلترینگ، شش کشور آن در ردیف کشورهای اسلامی قرار دارند که نشان میدهد کشورهای اسلامی تهدیدات ناشی از جهانی شدن و مقابله با فضای سایبر را جدی دانسته و ضمن فراهم کردن ابزارهای توسعه اینترنت و رشد جامعه شبکهای و نظام اطلاعاتی در جامعه اسلامی، محدودیتهای خود را نیز در ورود و خروج اطلاعات اعمال میکنند."