Abstract:
در طول سالهای اخیر که افکار عمومی در گستره ملی، فراملی و بین المللی بیش از پیش متوجه ره آوردهای خطرناک و مهلک ناشی از آلودگی های گوناگون محیط زیست و تخریب های زیست محیطی شده است؛ اشخاص حقیقی و حقوقی در ساختارها و جایگاه متفاوت دولتی و غیر دولتی داخلی و خارجی بر آن شده اند تا به منظور چاره جویی و یافتن راه های حمایتی و پیشگیرانه، از راه های مختلف مانند تشکیل گروه ها و انجمن های خصوصی و عمومی و برگزاری گردهمایی های داخلی، و بین المللی، به ویژه تدوین و تصویب پروتکل ها، مقاله نامه، کنوانسیون ها و ....یا تاثیر گذاری در این موارد در سطح خارجی و قوانین و مقررات در عرصه داخلی اقدامات ضروری را معمول دارند. در این راستا جرم تلقی نمودن اقدامات آلاینده و مخرب و ارائه پاسخهای کیفری مناسب و موثر می تواند بسیار گره گشا باشد. بنابراین بایستی ضمن آگاهی یافتن از عوامل و منابع آلاینده و زیانبار، اقدامات یاد شده دارای وصف و عناوین مجرمانه می گردیدند و وارد قلمرو حقوق کیفرفی و قوانین جزایی می شدند که تلاشهایی نیز در این باره چه در بعد داخلی و خارجی و بین المللی صورت پذیرفته است.
آنچه که در این گفتار مورد بررسی کوتاه فرا گرفته است، شناخت عوامل و مبادی آلودگی و تخریب محیط زیست و چگونگی ورود آن به قلمرو دانش حقوق جزا و در نهایت جرم تلقی شدن رفتارهای آلوده کننده و از بین برنده محیط زیست می باشد.
Machine summary:
"در طبقه بندیهای به عمل آمده جای عنوان«جرایم علیه محیط زیست»در کنار سایر عنوانها خالی است،مطرح بودن جرایم زیست محیطی در درون طبقه بندیها و تقسیمات آن کافی نیست و گسترده و دامنه این جرایم از یک سو و اهمیت قابل توجهی که دارند و نیز شرایط و ویژگیهای خاص این جرایم و نوع آثاری که وقوع اینگونه جرایم بر جای میگذارند از سوی دیگر،بیانگر این موضوع خواهد بود که جرایم زیست محیطی باید در یک رده و طبقه مستقل قرار گیرند و این استقلال مورد توجه قانونگذار نیز قرار گیرد و بصورت آشکار در متون قانونی(قوانین کیفری) وارد گردد.
در قوانین و مقررات جزایی و غیر جزایی ایران از موضوع آلودگی و تخریب محیط زیست(جرم زیست محیطی)گاه به شکل عام و کلی و مواردی نیز به گونه (1) Water Pollution (2) Air Pollution (3) Soil Pollution (4) Voice Pollution (5) Chemical Pollution (6) Thermal Pollution (7) Nuclear Pollution (8)این تعریفی است که نگارنده برای نخستین مرتبه در حقوق کیفری ایران در چاپ دوم کتاب«حقوق کیفری محیط زیست»که اثر نگارنده این مقاله میباشد در صفحه 54 مطرح نموده است.
تفاوت قابل توجهی که میان 9 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست و ماده 688 قانون مجازات اسلامی وجود دارد آن است که قانون نخست در مقام تعیین جرایم و مجازاتهای به عنوان یکی از مبانی حقوق جزای عمومی و اختصاصی نبوده و در زمره قوانین جزایی قرار ندارد؛بنابر این استفاده از کلمه«جرم»میتوانست توجیه پذیر باشد؛اما قانون اخیر اینگونه نیست و از این جهت تفاوت اساسی با قانون مقدم «حفاظت و بهسازی محیط زیست»دارد بعلاوه،ممکن است این ایراد مطرح گردد که قانونگذار در ماده 688 درباره تهدید علیه بهداشت عمومی به جرم انگاری مبادرت کرده است و این اقدام را ممنوع(جرم) دانسته است،در حالیکه در اینجا سخن از جرم زیست محیطی است نه بهداشتی."