Abstract:
جنبش های نوپدید معنوی دارای مبانی مشترکی هستند. یکی از بنیادهای مهم عرفان های نوظهور، مسئله «تناسخ» یا «بازتن یابی» است. تناسخ از مسئله های مهمی است که مورد توجه ویژه متفکران مسلمان اعم از فیلسوفان، متکلمین، عارفان و مفسران بوده است. مقاله حاضر قصد دارد پس از بررسی معناشناسی و تحلیل انواع تناسخ، به بررسی دلایل آن بپردازد. دلایل مطرح شده دراین باره سه دسته اند؛ برخی عقلی یا فلسفی اند، بعضی دیگر نقلی ـ اعم از قرآنی یا روایی ـ اند. البته در پاره ای از دلایل نقلی نیز شبهه امکان تناسخ، وجود دارد. مقاله پیش رو به تحلیل و بررسی هر سه دسته دلیل می پردازد.
New spiritual movements have been founded on common philosophical foundations. One of the important foundations of new mysticism is the problem well-known as incarnation.
It is one of the important current problems that have been discussed by Muslim scholars including philosophers، theologians، mystics and interpreters. Muslim philosophers
have given about ten proofs against incarnation; as it has been viewed in some interpretations. In the paper، having examined its semantics and analyzed its types، the author has studied the proofs of those believing in incarnation including both reasonable and narrative ones. It should، however، be said that in some narrative proofs some places for accepting incarnation can be seen. In the paper، all types of the proofs have been examined.
Machine summary:
"(صدر الدین شیرازی،1379:55/9) تناسخ عبارت است از بازگشت و نقل دوبارۀ نفس به بدن،پس از بیرون رفتن از آن،از این جهت که مزاج و بدن استعداد لازم را برای تعلق روح پیدا کرده است.
از تناسخ ملکی که به«تناسخ انفصالی،ظاهری و انتقالی»هم یاد میشود، تعریفهای متفاوتی شده که مطرح شده است؛ولی جامع همۀ آنها این است که روح پس از جدا شدن از بدنی به بدن دیگر منتقل شود.
نزولی و صعودی در حکمت اسلامی،تناسخ از نگاهی دیگر دو قسم دارد: لاکل انس باب ابواب و ذا#نزول الصعود عکس ذا خذا (همان:313) از آنجا که نفس انسانی،اشرف است،فیض باید نخست از پایین به سمت بالا باشد؛ یعنی اول روح به جماد،سپس از جماد به گیاه و بعد از گیاه به حیوان و در پایان از حیوان به انسان منتقل میشود،که به آن تناسخ صعودی گفته میشود.
(منابع پیشین)توضیح دلیل مزبور چنین است: مقدمه اول:اگر نفس پس از مرگ به بدن دیگر تعلق گیرد،بازگشت از فعل به قوه لازم میآید.
ملا صدرا استدلال مزبور را به این شکل تقریر مینماید: دلیل عام دیگر که بر استحالۀ تناسخ دلالت دارد این است که«آن»مفارقت نفس از بدن پیشین،غیر از«آن»اتصال آن به بدن پسین است و بیتردید بین آنها زمانی فاصله خواهد داشت.
نقد و بررسی پیشتر اشاره شد که مسخ ملکوتی غیر از مسخ ملکی است و آیه مزبور مربوط به تناسخ ملکوتی است،نه ملکی؛زیرا در مسخ ملکوتی،نفس از بدن انسان به بدن دیگری منتقل نمیشود؛بلکه همان بدن یا روح انسانی است که به روح یا بدن حیوانی تبدیل میشود؛ در حالی که در مسخ ملکی،پس از اینکه نفس انسان با مرگ از بدن انسانی جدا شد،به بدن حیوانی منتقل میشود."