Abstract:
مسئله نفس و ارتباط آن با بدن از دیرباز مورد توجه متفکران بوده است و مباحث متعددی در این باره مطرح شده که مهم ترین آنها عبارتنداز: تمایز نفس و بدن، انواع نفوس، تجرد نفس، قوای نفس، حدوث و قدم نفس، حرکت و تکامل نفس، جاودانگی نفس و ارتباط نفس و بدن. روشن است که بیان دیدگاه قرآن و احادیث در این موضوعات و تبیین عقلی آن و نقد دیگر دیدگاه ها نیازمند تالیف و تصنیف چندین جلد کتاب است. آنچه در یک مقاله می توان در مورد موضوع بحث انجام داد گزارشی از دیدگاه قرآن و احادیث در مورد مهم ترین مسائل مرتبط با نفس و بدن است که این نوشتار درپی آن است. ذکر برخی دیدگاه ها در ابتدای هر بحث به منظور روشن تر شدن دیدگاه قرآن و حدیث درآن بحث می باشد.
There have been different issues regarding the soul-body relation: soul-body distinction، variety of souls، faculties of the soul، temporal emergence (hoduth) and eternity (qedam) of the soul، the motion and perfection of the soul، immortality of the soul and the soul-body interaction. In this paper I will try to give an account of the soul-body relation consonant with Quran and narrations (hadith) which touches the main soul-body issues.
Machine summary:
"از امام سجاد علیه السلام نقل شده که فرمودند وقتی جنین به چهار ماهگی رسید و دارای استخوان و گوشت شد خداوند روح عقل را در آن میدمد و در این زمان دیۀ جنین کامل میشود.
حال،این پرسش مطرح میشود که نسبت میان روح العقل و روح الحیوان با سه روحی که احادیث بالا ذکر شده یعنی روح القوه،روح الشهوة و روح المدرج یا روح الحیاة یا روح البدن چیست؟به نظر میرسد این سه روح اخیر قوای روح الحیوان هستند که با جنین همراه است و روح الحیوان که این سه روح یا سه قوه را دارد در چهار ماهگی کمال دیگری به نام«روح العقل» مییابد و به مرحله انسان کامل میرسد.
توجه به این نکته نیز جالب است که در احادیث تصریح شده است که همۀ نطفهها دارای بدن ذری نیستند و تنها نطفههایی که به چهار ماهگی میرسند و روح در آنها دمیده میشود دارای بدن ذری بودهاند و در صلب آدم وجود داشتهاند.
حال،باید دید آیا از دیدگاه قرآن و احادیث نفس عاری از این ویژگیهاست؟ظاهر برخی احادیث این است که روح،نوعی جسم است؛برای مثال،از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمودند: إن الأرواح فی صفة الأجساد(کلینی،1362،ج 3،ص 244).
همان طور که در تفسیر آیۀ 14 سور مؤمنون بیان شد،جمله«ثم انشأناه خلقا آخر»به این مطلب اشاره دارد که در مراحل آفرینش انسان،بدن انسان ارتفاع مقام پیدا کرده آفرینش از سوی خدا پیدا میکند که سبب میشود تا خداوند روح را در بدن بدمد."