Abstract:
به منظور بررسی هیدروژئوشیمی منابع آبی شهر گرگان با استفاده از روش تحلیل عاملی و تحلیل خوشه‌ای از اطلاعات مربوط به دو دوره نمونه برداری در بهار و زمستان استفاده شده است.براساس ماتریس همبستگی،در فصل‌های بهار و زمستان بجز فسفات،بیکربنات و پتاسیم بیشتر یون‌های آب زیرزمینی همبستگی به نسبت بالایی با هدایت الکتریکی دارند.در بهار،کلر با یون منیزیم بیشترین همبستگی را نشان می‌دهد در حالی‌که در زمستان بالاترین همبستگی بین کلسیم و سولفات وجود دارد.نمودارهای خوشه‌ای فصل بهار نشان‌دهندهء آن است که بین یون‌های کلر و منیزیم آب زیرزمینی شباهتی بیش از 88% و بین یون‌های سولفات و کلسیم شباهتی بیش از 80% وجود دارد،درحالیکه بیشترین شباهت در فصل زمستان بین یون‌های سولفات و کلسیم(بیشت از 88%)و سپس کلر و منیزیم(بیش از 80%)،وجود دارد بر این اساس و باتوجه به ماتریس همبستگی،تیپ غالب آب زیرزمینی در فصل بهار کلرید منیزیک و در زمستان سولفات کلسیک بوده است.باتوجه به روش تحلیل عاملی،سه عاملی که بر ترکیب شیمیایی آب زیرزمینی شهر گرگان مؤثرند عبارتند از:فرایندهای هیدروژئوشیمایی آبخوان،زیرا اغلب کاتیون‌ها و آنیونها دارای بار عاملی بالا هستند.تغذیه از طریق آبهای سطحی(رودخانه و...)به دلیل اینکه باعث افزایش غلظت بیکربنات و فسفات آب زیرزمینی شده است.و فعالیت‌های انسانی(نشت پساب‌های شهری و چاه‌های جذبی خانگی و...)،زیرا نیترات دارای بالاترین بار عاملی است غلظت نیترات در آب زیرزمینی بیشتر متأثر از نفوذ فاضلاب‌های شهری و آبشویی کودهای کشاورزی است.ضمن اینکه در عامل سوم غلظت سدیم و کلر،افزایش چشمگیری داشته است.
Machine summary:
"نمودارهای خوشه‌ای رسم شده برای شهر گرگان در فصل بهار نشان می‌دهد که بیشترین شباهت بین یون‌های کلر و منیزیم آب زیرزمینی(بیش از 88%)و سپس بین یون‌های سولفات و کلسیم(بیش از 08%)وجود دارد(شکل‌های شمارهء 2 و 3).
نکته قابل‌توجه در مورد نمودارهای خوشه‌ای تهیه شده براساس داده‌های مشاهده‌ای مبین تیپ غالب کلرید منیزیک برای فصل بهار و سولفات کلسیک برای فصل زمستان است که ماتریس همبستگی نیز نشان‌دهندهء مطلب فوق است (به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل شمارهء(2):نمودار درختی حاصل از تحلیل خوشه‌ای متغیرهای شیمیایی آب زیرزمینی(بهار 2831 (به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل شمارهء(3):نمودار درختی حاصل از تحلیل خوشه‌ای متغیرهای شیمیایی آب زیرزمینی(زمستان 2831) تحلیل عاملی در مطالعات هیدروژئوشیمی،نتایج تجزیه و تحلیل‌های شیمیایی آب و داده‌های اندازه‌گیری شدهء صحرایی که تحت فرایندهای بیولوژیکی و فیزیک و شیمیایی موجود در آبخوان تغییر می‌کنند به‌عنوان متغیرهای مشاهده‌ای در نظر گرفته شده‌اند.
براساس نمودار همبستگی بین عامل‌های 1 و 2 و متغیرهای شیمیایی بجز بیکربنات و فسفات(آبهای سطحی بیکربناته و حاوی کودهای کشاورزی فسفاته)تمامی متغیرهای شیمیایی رابطه منفی با عامل 2 دارند و فقط یونی که رابطهء منفی با عامل 1(فرایندهای ژئوشیمیایی آبخوان)از خود نشان می‌دهد یون آهن است(شکل شمارهء 4).
این رابطهء منفی را در نمودار بین عامل‌های 1 و 3 و متغیرهای به نظر می‌رسد که آهن کمتر تحت شیمیایی نیز می‌توان مشاهده کرد تأثیر فعالیت‌های ژئوشیمیایی آبخوان قرار گرفته است،اما یون مذکور رابطهء همبستگی مثبتی با عامل 2 دارد و یون‌های فسفات و پتاسیم رابطهء همبستگی منفی را با عامل 3 از خود نشان می‌دهند(شکل شمارهء 5)."
(
, 
, 
)
