Abstract:
تاریخ بیهقی،صحنهء نمایش شخصیت‌های متعدد،متفاوت و گاه ضد و نقیضی است که هر خواننده‌ای با خواندن حوادث آن می‌تواند تصویری از شخصیت خود را در آن جستجو کند. شاید تاریخ نیز چیزی جز تکرار این تیپ‌های شخصیتی آفریننده حوادث مشابه در پهنهء روزگار نباشد. افراد با صلابتی چون حسنک وزیر،عبد الله زبیر در اوج استقامت،جوانمردی و شجاعت چه تیپ شخصیتی را به خود اختصاص می‌دهند که دقیقا نقطه مقابل افرادی چون بو سهل زوزنی قرار می‌گیرند که با یک نوسان شخصیتی عرصه را بر دیگران تنگ می‌کنند؟و چگونه بعضی از شخصیت‌ها چون سبکتگین پس از تحمل یک زندگی بسیار طاقت فرسا تحت سیطرهء نظام برده‌داری،با دیدن یک رؤیای صادقه از حضیض ذلت به اوج عزت و سربلندی نایل می‌گردند؟ توصیف بسیار دقیق و نقادانهء بیهقی در شخصیت‌پردازی این گمان را در ذهن مخاطب تقویت می‌کند که گویی وی بیش از هر چیز در اثر خود به«روان‌شناسی شخصیت»پرداخته است.اشاره به بعضی از نظریه‌های شخصیت از دیدگاه آبراهام مزلو،کارل گوستاویونگ،اریک فروم و آلفرد آدلر تحلیلی اجمالی از تأثیر محیط یا وراثت در شکل‌گیری شخصیت و جستجوی منشأ تضادهای شخصیتی از جمله انگیزه‌های پژوهشی نگارنده این نوشتار است.
Beyhaghi`s History is a scene of mainfold and sometimes contrary personalities so that anyone reading the events can see a portrait of his personality in them، and perhaps history is nothing but the repetition of this personality created in similar events in the arenas of history. The stiffness of individuals like "Hasanake Vazir"، "Abdollahe Zobeyr" in the heyday of resistance، manliness and bravery، what type of personality they allocate to themselves that are exactly opposite of individuals like "Bosahle Zozany" that pave the way for others with their personality changes. And how do some personalities like "Saboktakin" reach the climax of honor and credit whereas they were in the abyss of wretchedness after enduring an adverse life under the dominance of slavery just because of a true dream?!
Beyhaghi describes very carefully and critically the personalities that create this opinion in the minds of those who get engaged in "psychology of personality" in his work.
This article is an attempt to give a brief summary of the abovementioned personality from point of view of Abraham Mazlow، Carol Gostav Joung، Eric Forom. and Alfred Adler. A brief account of the effect of environment and heritage on shaping the personality as well as personality contracts will be also given.
Machine summary:
"افراد با صلابتی چون حسنک وزیر،عبد الله زبیر در اوج استقامت،جوانمردی و شجاعت چه تیپ شخصیتی را به خود اختصاص می‌دهند که دقیقا نقطه مقابل افرادی چون بو سهل زوزنی قرار می‌گیرند که با یک نوسان شخصیتی عرصه را بر دیگران تنگ می‌کنند؟و چگونه بعضی از شخصیت‌ها چون سبکتگین پس از تحمل یک زندگی بسیار طاقت فرسا تحت سیطرهء نظام برده‌داری،با دیدن یک رؤیای صادقه از حضیض ذلت به اوج عزت و سربلندی نایل می‌گردند؟ توصیف بسیار دقیق و نقادانهء بیهقی در شخصیت‌پردازی این گمان را در ذهن مخاطب تقویت می‌کند که گویی وی بیش از هر چیز در اثر خود به«روان‌شناسی شخصیت»پرداخته است.
افراد با صلابتی چون حسنک وزیر در اوج استقامت،جوانمردی و شجاعت چه تیپ شخصیتی را به خود اختصاص می‌دهند که دقیقا نقطه مقابل افرادی چون بو سهل زوزنی هستند که با یک نوسان عرصه را بر دیگران تنگ می‌کنند؟توصیف بسیار دقیق و نقادانه بیهقی در شخصیت‌پردازی این گمان را در ذهن مخاطب تقویت می‌کند که گویی وی بیش از هر چیز در اثر خود به«روان‌شناسی شخصیت»پرداخته است.
»(همان،ج 2،صص 4-336) در حکایتی دیگر از مردی زبان‌آور و فصیح در کلام ولی گمنام در نزد یحیی برمکی نقل می‌کند که تنی چند از حاضران عظامیان(کسانی که به اصل و نسب خود می‌بالیدند)به او حسد ورزیده با تمسخر گویند:«دریغا چنین مرد،کاشکی او را اصلی بودی»ولی یحیی برمکی می‌خندد و در جواب ایشان گوید:«هو بنفسه اصل قوی» (همان،ج 2،ص 436)در مجموع بیهقی با مطرح کردن بحث«عظامی»و«عصامی»و نقل حکایاتی در این زمینه همچون یونگ،اریک فروم و مزلو،نه شخصیت انسان را کاملا ساخته و پرداختهء وراثت خانوادگی و نه به‌طور کامل تحت تأثیر نیروهای محیطی و اجتماعی می‌داند."
(
, 
, 
)
