Abstract:
نظامهای پرداخت از اجزای اصلی نظام مالی هر کشور هستند که نقش مؤثری در انتقال سریع، کارآمد و ایمن وجوه،در میان بازارها و فعالان مختلف نظام مالی و نیز،ارتقای کارآی نظام مالی کشور ایفا مینمایند.همچنین،توسعه نظامهای پرداخت با تسهیل مبادلات اقتصادی و ایجاد بستر مناسبی برای اجرای سیاستهای پولی میتواند به توسعه مالی و اقتصادی کشور کمک کند. نظامهای پرداخت و تسویه الکترونیک وجوه در کشور طی سالهای اخیر با معرفی طرح نظام جامع پرداخت کشور،پیشرفتهای چشمگیری را تجربه نموده است.روند این پیشرفت بهطور مشخص از سال 1380 قابل تشخیص میباشد.طرح نظام جامع پرداخت پروژهای ملی است که بستر اصلی و اساسی نقل و انتقال الکترونیکی وجوه را فراهم میسازد.این طرح از سال 1380 گردآوری شد.به علاوه معرفی و مراحل مختلف آن با سرعت مناسبی در حال انجام است.از جمله تحولات مثبت در این زمینه میتوان به راهاندازی شبکه تبادلات الکترونیک بین بانکی(شتاب)در سال 1381،سامانه حواله الکترونیک بین بانکی(سحاب)در سال 1385 و سامانه تسویه ناخالص آنی(ساتنا)در این سال اشاره نمود.علاوه بر این،اقدامات و برنامههای دیگری نیز در زمینه بانکداری الکترونیک و نظامهای پرداخت در دست پیگیری است که از آن جمله میتوان به راهاندازی کامل سامانهء پایاپای الکترونیکی(پایا)؛راهاندازی سامانه تسویه اوراق بهادار الکترونیکی(تابا)؛یکپارچهسازی حسابها و ایجاد شناسهء حساب بانکی ایران(شبا)؛ترویج بیشتر کارتهای اعتباری و پرداخت الکترونیکی در پایانههای فروش و نیز پیادهسازی و استقرار کامل سیستم بانکداری متمرکز1توسط بانکها اشاره نمود. در گزارش حاضر با تشریح وضعیت عملکرد نظامهای پرداخت و تسویه الکترونیک فعال در نظام بانکی کشور و معرفی تحولات پیش رو،سعی میشود از وضعیت موجود در این حوزه تصویر کاملی ارائه گردد.
Machine summary:
"جدول(4)تعداد تراکنشهای بین بانکی پردازش شده در مرکز شتاب (به تصویر صفحه مراجعه شود) براساس ارقام مقدماتی موجود،طی 11 ماهه اول سال 8831 نیز روند رو به رشد تعداد تراکنشهای شتاب ادامه یافته است و به ترتیب حدود 945 و 931 میلیون تراکنش در خودپردازها و پایانههای فروش بوده و در مجموع با مبلغ خالص 16/7 هزار میلیارد ریال انجام پذیرفته است.
بر این اساس سامانهء مزبور از سال 5831 با تسویه اتاق پایاپای اسناد بانکی و مرکز«شتاب»آغاز به کار کرد و در سال 6831 دامنهء فعالیت خود را به پرداختهای کلان بین بانکها با توجه به مجموعه تحولات اخیر در حوزه نظامهای پرداخت و تحولات پیش رو،به نظر میرسد زیرساختهای اصلی پرداخت و تسویه الکترونیک وجوه در نظام بانکی کشور در سطح مطلوبی مهیا شده است.
جدول(5)تعداد و مبلغ تبادلات در سامانه تسویه ناخالص آنی(ساتنا) (به تصویر صفحه مراجعه شود) علاوه بر نظامهای پرداخت فعال که در بالا به آنها اشاره شد،در ادامه پیشرفت پروژههای طرح نظام جامع پرداخت،مقرر است سامانهء پایاپای الکترونیکی(پایا)،سامانهء تسویه اوراق بهادار الکترونیکی(تابا)و سیستم تصویربرداری چک نیز به بهرهبرداری برسند.
اتاق پایاپای الکترونیکی(پایا) در کنار«ساتنا»که پرداختهای انفرادی را به صورت آنی پردازش میکند،راهاندازی سامانهء پایاپای الکترونیکی(پایا)که پرداختهای جمعی و انبوه را به دو صورت حواله و برداشت مستقیم انجام میدهد، از ابتدای سال 7831 به عنوان بخشی از طرح نظام جامع پرداخت،در دستور کار بانک مرکزی قرار گرفته است و تاکنون بخش عمدهای از مراحل اجرایی لازم برای راهاندازی آن دنبال گردید و پیشنویس مقررات و دستور العملهای اجرایی آن نیز تدوین شد."