Abstract:
با عنایت به جامعه سنتی ایران در عصر حاکمیت قاجارها، نوسازی رضا شاه را می توان یک پدیده مهم سیاسی و اجتماعی در تاریخ ایران محسوب داشت این اقدام متناسب با دگرگونی هایی که در جامعه ایجاد می کرد عکس العمل های متعددی به دنبال داشت. هدف این مقاله بررسی نحوه تعامل گروه های اجتماعی شهرستان زنجان شامل روحانیون، خوانین، کارمندان دولت و اصناف در برابر این نوسازی است. علت انتخاب این شهرستان به عنوان محل جغرافیایی مورد مطالعه آن است که تاکنون مطالعه کمتری بر روی تاثیرات سیاست های حکومت مرکزی در شهرستان ها صورت گرفته است. زیرا همواره پایتخت، محل آزمون فرضیه ها و تئوری های پژوهشگران بوده است. نتیجه این بررسی آن است که گرچه برخی از وجوه نوسازی به خصوص جنبه هایی که به صورت عینی در تسهیل زندگی به مردم کمک می کرد با اقبال آنان مواجه شد ولی برخی وجوه دیگر، بخصوص آن بخش هایی از نوسازی که در تعارض با آموزه های سنتی و معتقدات دینی مردمی بود با مخالفت روبرو شد.
Machine summary:
"این شهرستان تا دوره قاجار از نام نشان چندانی برخوردار نبود به طوری که در طول تاریخ شهرهای پیرامون آن نظیر سجاس،سلطانیه،سهرورد و ابهر به لحاظ اعتبار بر آن تقدم داشتهاند ولی از این زمان شهر مذکور مورد توجه قرار گرفت و به عنوان مرکز ایالت انتخاب شد و از همین رو به اقتضای موقعیت جدید تأسیسات شهری آن نیز وسعت یافت به گونهای که بازار آن یکی از بزرگترین بازارهای سرپوشیده کشور محسوب میشد که در آن اصناف متعدد،هر کدام در راستههای خاص خود به کسب و کار اشتغال داشتند و از موقعیت بالایی برخوردار بودند.
با توجه به این ملاحظات،خاندان حسینی علیرغم مخالفت اولیه با رضا خان در مجلس مؤسسان که به صورت ترک این جلسه تجلی یافتۀ(آرشو مرکز اسناد انقلاب اسلامی،مصاحبه با آیت اللٰه عز الدین حسینی،شماره یک)با برخی از وجوه نوسازی که جنبه مثبت داشت،همراهی نمود،برای مثال،زمانی که دولت برای طلاب کلاس آموزش زبان فارسی و ریاضیات را تدارک دید،امام جمعه نهتنها مسجد خود را به این منظور در اختیار دولت گذاشت بلکه اعتبار مالی آن را نیز تقبل کرد(آرشیو سازمان اسناد ملی،سند شماره 3-317-297/35).
با وجود این به نظر میآید طبقات متوسط از برخی جنبههای نوسازی تا حدودی استقبال کرده باشند از جمله،آنان نه تنها به تحصیل فرزندانشان در مدارس نوین رغبت نشان دادند بلکه پیشقدم در ساخت اینگونه مدارس نیز شدند به طوری که در حال حاضر اسامی تعدادی از مدارس زنجان علیرغم گذشت سالهای متمادی به نام آنان خوانده میشود برای مثال میتوان به مدرسه راهنمایی«توفیق» که در همان روزها توسط«حاج علی اکبر توفیقی»بازاری برجسته زنجان بنیانگذاری شده است اشاره کنیم نامبرده بعدها توسط فرقه دمکرات آذربایجان به اتهام همکاری با دولت مرکزی اعدام شد."