Abstract:
سودگرایی اخلاقی ازجمله نظریه های غایت شناختی بسیار مهم در فلسفه اخلاق است. این نظریه از همان آغاز طرح در فلسفه اخلاق، با بحث و بررسی اندیشمندان بسیاری روبه رو شد. به نظر می رسد مبنای کارهای آدمی نیز معمولا همین نظریه باشد. در این مقاله، با اشاره به پیشینه نظریه سودگرایی، به تعریف و ویژگی های کلی این نظریه پرداخته و پس از اشاره به انواع آن و چگونگی محاسبه سود، برخی اشکالات آن را نیز بیان داشته ایم. آنگاه از نگاه دینی آن را بررسی نموده و با توجه به مضامین دینی به نظریه ای خواهیم رسید که آن را «برین سودگرایی» نامیده ایم. از منظر نگارنده، نظریه «برین سودگرایی»، هم از متون و مضامین دینی برمی آید و هم از اشکالات وارد بر سودگرایی، تهی است.
Ethical utilitarianism has been known one of the very effective teleological theories in ethics. The theory has been much attended to and studied by the thinkers of various tastes from the beginning. It seems to be justified as a basis on which human deeds can be studied. In the paper، making a reference to the background and types of the theory، its definition and outline have been presented. The way for measuring utility، then، has been produced and some difficulties have been reminded.
Furthermore the theory has been critically studied in a religious consideration. In this way، a theory called transcendent ethical utilitarianism by the author has been proposed. The proposal theory، as the author has claimed، has been originated from religious main source and lacked the difficulties of ethical utilitarianism.
Machine summary:
و. معیار خوبی:لذت یا خوشبختی اینکه بگوییم باید کاری را انجام دهیم که بهترین نتایج یا پیامدها را داشته باشد،کافینیست؛چرا که این امر به عنوان عاملی اخلاقی نشان نمیدهد که چه نوع نتایجی خوب است.
بر این بنیاد،معیار خوب بودن نتیجۀ عمل چیست؟ نظریه سودگرایی کلاسیک بر لذت یا خوشبختی تأکید میورزد،اما باید دانست تأکید برخوشبختی در تاریخ فلسفه اخلاق،در میان سایر فیلسوفان نیز پیشینه دارد.
استدلال میل میل به استدلالی تجربهگرایانه روی میآورد و با مقایسه سود با امور دیدنی و شنیدنی،چنین میگوید: آموزه سودگرایی این است که خوشبختی(یا خرسندی)تنها مطلوب مردمبه عنوان هدف است و به همینرو چیزهای دیگر نیز به عنوان ابزاری برای رسیدنبه این هدف،مطلوب مردماند.
هرچند ممکن است سلیقهها و ترجیحات همه افراد را یکسان در نظر بگیریم،با این حالسلیقههایی باشد که اقلیت مردم نسبت به آنها موضعی مخالف داشته باشند.
از دیگر سو،نقد دوم نیز پاسخ داده میشود؛بدین بیان که مثلا انجام کارها براساس حسمسئولیت(و نه ایجاد سود)در نظریه ما مبتنی بر هدف کلی تأمین سود برین است؛زیرارعایت احساس مسئولیت یکی از مواردی است که در دین برای آن سود و پاداش برین معینشده است.
همه این آیات پاداشهای جاودانی اخروی را برایاین اعمال برمیشمرند و بر محور بودن سود برین در کارها را تأکید میورزند،البته نوع اینپاداشها مهم نیست،تا برخی اشکال کنند که این نعمتهای بهشتی برای ترغیب افرادمعمولی است؛چرا که انجام عول نیک در سطوح بسیار عالی(نظیر اعمال پیامبر و امام)بازبرای رسیدن به پاداش برینی چون رضایت خدا{/«إنما نطعمکم لوجه الله»/}(انسان9/)یا قرب خداست.