Abstract:
در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم،از طوایفی که در تجارت اسلحه در خلیج فارس نقش داشتند،افغانها و شماری از جماعت بلوچ بودند.در ابتدا،واسطه این تجارت افغانها بودند،اما با گسترش اقدامات انگلستان علیه آنها و تنگ شدن عرصه،افغانها از قبایل بلوچ که در نزدیکی ساحل مکران ساکن بودند،استفاده کردند.از آنجایی که اسلحهها در اختیار قبایل مخالف انگلستان در هندوستان نیز قرار میگرفت،این دولت به بهانه جلوگیری و مبارزه با تجارت و قاچاق اسلحه،اقداماتی را در سطح منطقهای و بین المللی انجام داد. در مقاله حاضر،سازوکار تجارت و قاچاق اسلحه توسط افغانها و بلوچها و اقدامات و دخالتهای انگلیس به بهانه مبارزه با این پدیده و به تبع مشکلاتی که برای دولت مرکزی ایران به بار میآورد، بررسی خواهد شد.مبنای این نوشتار،منابع آرشیوی موجود در مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه ایران است.
Machine summary:
") اقدامات منطقهای و بین المللی انگلستان در مبارزه با تجارت و قاچاق اسلحه الف:انگلیس و قاچاق اسلحه در جنوب شرقی ایران افزایش ورود اسلحه به بنادر خلیج فارس و قاچاق آن به مرزهای شمال غربی هند از جمله مسائلی بود که در نیمه دوم قرن نوزدهم مورد توجه دولت انگلیس واقع شد.
(دهقان نیری،8731:476) با گسترش قاچاق اسلحه از مسقط به بنادر مکران-جاسک و چابهار-و انتقال آن توسط افغانها و بلوچها به افغانستان از طریق نواحی جنوب شرقی ایران-سیستان و بلوچستان-و توزیع آن بین قبایل هندی معارض انگلیسیها،سبب شد تا دولت انگلیس احساس خطر کند و به اعزام نیرو و تجهیزات به این نواحی به منظور جلوگیری از ورود اسلحه اقدام نماید.
هرچند که خود این دولت از مدتها پیش وارد عمل شده بود و به بهانه حضور افغانها در بندرعباس و به خطر افتادن امنیت و خرابی سیمهای تلگراف از جانب آنها اقدام به افزایش نیروها و تجهیزات خود در بنادر ایران از جمله بندرعباس و چابهار و جاسک نموده بود در گزارشی چنین آمده است:«هرجا انگلیسیها تلگرافخانه دارند ساخلو مخصوص هم دارند و این هم کاری نیست که امروز شود از چهار سال قبل تا امروز همیشه بوده است به اسم اینکه افغانها امسال چنان دستبردی به انگلیسها زدند.
در نتیجه،به بهانه مبارزه با قاچاق اسلحه در خلیج فارس و ممانعت از ورود قاچاقچیان افغانی به نواحی جنوب شرقی ایران،شروع به اعزام نیروهای خود به این مناطق به خصوص بنادر جاسک و چابهار واقع در سواحل مکران ایران نمود."