Abstract:
در مسیر حرکت به سوی یک جامعه دانش بنیان که از اهداف سند چشم انداز 20 ساله جمهوری اسلامی ایران است، صنعت نرم افزار به عنوان صنعتی دانش بنیان و متکی به فکر و تخصص می تواند جایگاه ویژه ای داشته باشد. در همین راستا توسعه و صادرات محصولات نرم افزاری می تواند مورد توجه سیاست گذاران ملی در حوزه فناوری قرار گیرد. یکی از عوامل بسیار مهم و تاثیر گذار بر شکوفایی صنعت نرم افزار و فناوری های مربوطه، نظام مالکیت فکری است و به همین دلیل نوع نگاه این نظام به ویژگی های این صنعت از جمله دل نگرانی های سیاست گذاران فناوری در سطح ملی به شمار می رود. در این مقاله انواع روش های حفاظت از دارایی های فکری محصولات نرم افزاری به اختصار معرفی شده و سپس مزایا و کاستی های کسب حفاظت از راه سازوکار ثبت اختراع در مقایسه با دیگر روش ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در ادامه، ظرافت ها و پیچیدگی های مرتبط با ثبت اختراعات نرم افزاری در نظام های حقوقی گوناگون و عمق دقیق حفاظت اختراعی از نرم افزارها در ایران بررسی شده است. سپس گستره و عمق نوآوری ها در صنعت نرم افزار ایران مورد ارزیابی قرارگرفته تا نیاز به حفاظت اختراعی در صنعت نرم افزار ایران و کفایت حفاظت های قانونی موجود ارزیابی گردد. در آخر، نارسایی های موجود در زمینه حفاظت از اختراعات نرم افزاری معرفی می گردند. کلیدواژه ها: صنعت نرم افزار، حقوق مالکیت فکری، ثبت اختراع، سیاست گذاری فناوری
Having knowledge based economy as outlined in Iran’s 2025 vision statement، requires special attention to industries in which the power of human intellect and creativity play a vital role. Software industry is a shining example that characterizes such an industry. Accelerating and shaping the growth of software industry، thus، is expected to be among the priorities of the Iranian national policy-makers. The system of national intellectual property protection for software is a determining factor which affects the survival and growth of the software industry and for the same reason attracts special attention in the national technology policies. Given the especial nature of software، On the other hand، determining the optimal form and degree of software protection has been a serious concern for policy-makers in different jurisdictions. This paper briefly reviews the different forms of protecting software as intellectual property and analysis the pros and cons of patent protection. Then، the complexities attached to software patenting in different jurisdictions are examined. The present levels of patent protection of software in Iran are investigated. Finally، the shortcomings of the Iranian patent system in offering proper protection for software are highlighted.
Machine summary:
"نکته قابلتوجه این است که برنامههای رایانهای از یکسومیتوانند محصولات درآمدزا و از برخی جهات قابل ثبت به عنواناختراع باشند و از سوی دیگر میتوانند جزو آثار ادبی و هنری وآثار نوشتاری2به شمارآیند که تحت حفاظت قوانین کپی رایتقرار میگیرند.
در ادامه موضع آمریکا و کشورهای اروپایی در قبال ثبتاختراعات نرمافزاری با دقت بیشتری بررسی میشود: دادگاه عالی آمریکا در سال 1981 به وضوح بیان کرد کهبرخورد قانون ثبت اختراع با فناوریهای رایانهای نبایدمتفاوت از دیگر فناوریها باشد و اختراعاتی که از برنامهرایانهای استفاده میکنند نیز میتوانند تحت حفاظت قانونثبت اختراع آمریکا قرارگیرند[25].
اداره ثبت اختراعات و علائم تجاری آمریکا نیز در سال 1996دستور العمل ارزیابی اختراعات مرتبط با نرمافزارها را منتشرکرد که در آن نوعی تحلیل دومرحلهای ارائه شده است،کهدر مرحله اول باید مشخص شود آیا برناه رایانهای(مستقیمیا غیرمستقیم)متضمن یک الگوریتم است؟و در مرحله دومباید به این پرسش پاسخ داد که آیا الگوریتم مربوطه از نوعصرفا ریاضی است یا جنبه اختراعی و ابتکاری دارد؟[25].
-تحلیل حفاظت اختراعی از نرمافزارها در ایران باتوجه به اینکه نظام حقوقی ویژه ایران در زمینه نرمافزاردر عمل به عنوان چتری قوانین کپی رایت و ثبت اختراعمرتبط با محصولات و خدمات نرمافزاری را دربرمیگیرد،تحلیلهایی که در ادامه مطرحشده با تاکید و تمرکز برحفاظت اختراعی از محصولات نرمافزاری تنظیم شدهاند: 1-تفاوت ماهوی حمایتهای نظام حقوقی ثبت اختراع وکپی رایت یا همان حمایت سخت و نرم در سطح بین المللیکاملا آشکار است.
بنابراین قوانین مربوطه اگرچه در ظاهراسنادی کاملا حقوقی به نظر میرسند،ولی این قوانین تنها(1)-البته طبق قانون،موضوع اختراع نباید منافاتی با اخلاق و نظم عمومی داشته باشد که اینموضوع با استناد به متن تقاضانامه توسط کارشناسان اداره ثبت اختراعات(همچون تمامیاختراعات دیگر)قابل انجام است."