Abstract:
بخل به عنوان یک صفت غیرپسندیده، موضوع اصلی این نوشتار است، نویسنده با نگاه معناشناسانه این پدیده غیراخلاقی را در سخنان امام علی در نهج البلاغه واکاویده و دریافت کرده که تحلیل مفهومی از بخل در کلام ایشان تحت تاثیر معنایی بخل در قرآن قرار دارد و همچنین تعدد معنایی آن را نتیجه گرفته است. وی عقیده دارد ابتدا باید مترادف بودن آن را با «شح» سنجید و اینکه گاهی این دو مفهوم می توانند به جای یک دیگر به کار روند و از طرف دیگر متضاد بودن بخل را با مفهوم جود و سخا مد نظر قرار داد تا ابهام معنایی آن بیشتر مرتفع گردد
Miserliness as a blameworthy trait is the main topic of this article. With a semantic view، the writer has enquired into this immoral phenomenon in Imam ‘Alī (A.S.)’s sayings and found out that the conceptual analysis of miserliness in the Imam’s words is influenced by the meaning of bukhl in the Qur’ān concluding that this term has multiple meanings. He believes that in order to further remove its semantic ambiguity، first its synonymy with shuḥḥ (greed) is to be reviewed، although sometimes these two can be used interchangeably; and on the other hand، to keep in mind the antonymy of bukhl with the concept of jūd (bounty) and sakhā (generosity).
Machine summary:
تبیین میدان معنیشناسی مفهوم «بخل» در نهج البلاغه نصرالله شاملی دانشیار گروه زبان و ادبیات عرب دانشگاه اصفهان علی بنائیان اصفهانی دانشجوی دکترای رشته تفسیر تطبیقی دانشگاه قم چکیده تاریخ دریافت: 29/8/1389 – تاریخ پذیرش: 11/2/1390 بخل به عنوان یک صفت غیرپسندیده، موضوع اصلی این نوشتار است، نویسنده با نگاه معناشناسانه این پدیدة غیراخلاقی را در سخنان امام علی( در نهجالبلاغه واکاویده و دریافت کرده که تحلیل مفهومی از بخل در کلام ایشان تحت تأثیر معنایی بخل در قرآن قرار دارد و همچنین تعدد معنایی آن را نتیجه گرفته است.
از نظر شرع، بخل به معنای منع و امساک از پرداخت امر واجب (مال یا علم) است راغب، مفردات الفاظ القرآن، ذیل ماده «بخل»؛ زبیدی، تاج العروس، ذیل مادة «بخل».
در آیه ۱۸۰ سورة آل عمران نیز «بخل» به معنای لغوی آن به کار رفته و آنجا که انسان مورد سرزنش قرار گرفته، به سبب امتناع از پرداخت زکات و خمس است و قرآن بخیلی را مذمت کرده است که از پرداخت امر واجب پنج مصداق ذکر شده که عبارتاند از: 1- صله رحم 2- حسن ضیافت (مهماننوازی) 3- آزاد کردن اسیر و رنجدیده از بلا و رنج 4- بخشش مال به فقیر و قرضدار 5- حقوقی که هنگام زکات و مانند آن به گردن انسان است و آنها را باید رد نماید.
در این سخن نیز مراد از بخل، همان بخل از بخشش اموال قلمداد شده است، در نتیجه جسم را فدای جان کردن «جود» و عکس آن «بخل» خواهد بود.