Abstract:
یهودیان که به عنوان قومی مهاجر پس از آوارگی های بسیار به حجاز راه یافتند، با حضور چند صد ساله در این سرزمین، آثار سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی قابل توجهی بر جای نهادند. در این میان بررسی نحوه سکونت یهودیان در حجاز، به منظور تبیین بعد دیگری از حیات اجتماعی و وضع معیشتی آنان در این سرزمین حایز اهمیت بسیار است. به نظر می رسد علاوه به مال اندیشی اقتصادی و فراست در امور سیاسی، برخورداری از استحکامات اساسی و سکونت در قلاع مستحکم، نقش مهمی در تحکیم مواضع استقرار و موقعیت اجتماعی یهودیان در حجاز داشت. در این مقاله ضمن بررسی نحوه سکونت یهودیان حجاز در مقایسه با اعراب، ساختار و کاربردهای سیاسی – اجتماعی مساکن آنان در این سرزمین، بر اساس منابع تاریخی بررسی و به ترتیب در سه بخش تبیین شده است.
Machine summary:
در ایـن مقالـه ضمن بررسی نحؤە سکونت یهودیان حجاز در مقایسه با اعـراب ، سـاختار و کاربردهـای سیاسی ـ اجتماعی مساکن آنان در این سرزمین ، براساس منابع تـاریخی بررسـی و بـه ترتیب در سه بخش تبیین شده است .
آیا گرایش ساکنان حجاز به ساخت آطام و حصون ، با مهاجرت یهودیـان بـه ایـن سـرزمین صورت گرفت ؟ علل سکونت یهودیان حجاز در دژها و قلاع مستحکم چه بود؟ مساکن 1 اخبار در مورد شکل مساکن اهالی حجاز، حاکی از سکونت عموم در خانه هایی یک یا دوطبقـه 2 وسکونت بزرگان و اشراف در «حصون » و «آطامی » است که به نام آن بزرگان خوانده می شـد .
علاوه بـر ایـن ، اسـکان اهالی یثرب در خانه های دو طبقه ـ که احتمالا طبقه زیرین به چهارپایان اختصاص داشت ـ نیز 2 در منابع تاریخی تأئید شده است .
٣. ابن رسته ، ٦٢؛ حافظ بن نجار، ٣٨ ـ ٣٩ و نیز نکـ : سمهودی ، ١٦٢/١.
محمدبن طلحه گوید: رسول خدا (ص ) انصار را از خراب کردن قلاع نهی کرد؛ زیرا آنها را زینت مدینه می دانست (ابن رسته ، ٦٤ و نیز نکـ : صحیح بخاری، کتاب فضائل مدینه ، باب ٢٩، حدیث ٨).
٥. یاقوت ، ٢١٩/١ و نیز نکـ : جواد علی ، ٤٥٥/٥.
٦. بدیهی است ، طولانی شدن مدت محاصره یهودیان به هنگام مواجهه با مسلمانان ، دلیلی بر کثرت آب و آذوقه در قلاع آنان بود (نکـ : ابن هشام ، ٢٣٤/٢ ـ ٢٣٥، ٣٣٦؛ واقدی ، ٣٧٤/١).