Abstract:
مخاطرات طبیعی همواره از مهم ترین موضوعات مطرح در جوامع روستایی به شمار می آمده، و برنامه ریزی برای مقابله و پیشگیری از این مخاطرات و آثار زیان بار آن ها در زمره اهداف بلندمدت جوامع مذکور بوده است. از این رو همواره استفاده از روش شناسی های علمی روز در مطالعات مربوط به مخاطرات طبیعی بسیار ضروری است. در این زمینه بهره گیری از روش ها و مدل های تصمیم گیری به منظور سازماندهی و برنامه ریزی بهینه ابزارهای مهم قلمداد می گردند که با اهداف متعددی چون اولویت بندی، مدل سازی، تصمیم گیری، انتخاب و نظایر اینها نقش مهمی در حوزه فعالیت هایی از این دست ایفا می کنند. این تکنیک ها در دو گروه عمده مدل های تصمیم گیری چندهدفه و چندشاخصه تقسیم می گردند، که در این میان مدل های تصمیم گیری چندشاخصه با توجه به کارایی بیشتر، خود به دو گروه مدل های جبرانی و غیرجبرانی طبقه بندی می شوند. بدین ترتیب در مقاله حاضر ابتدا بر اساس تعدادی شاخص به اولویت بندی روش های وزن دهی از دیدگاه متخصصان پرداخته می شود و سپس در گام بعدی با در نظر گرفتن مجموعه ای از ۱۵ شاخص برای مخاطرات در روستاهای دهستان سجاس رود استان زنجان با ۴۷ روستا در سطح شوراها، با به کارگیری یک مدل از هر زیرگروه به مقایسه دقت نتایج حاصل از اولویت بندی ۱۲ نوع مخاطره پرداخته شد. یافته ها بیانگر آن بود که از نظر متخصصان مناسب ترین شیوه وزن دهی AHP و رتبه بندی مخاطرات بر اساس روش های تصمیم گیری چندشاخصه بیشترین همبستگی را میان روش SAW با دیگر روش های رتبه بندی داشته است. بدین ترتیب روش SAW را می توان گزینه ای مطلوب تر به منظور رتبه بندی مخاطرات طبیعی در مناطق روستایی به شمار آورد.
Machine summary:
"پژوهشهای روستایی،سال دوم،شمارۀ سوم،پاییز 1390صص 31-54 ارزیابی تطبیقی روشهای رتبهبندی مخاطرات طبیعیدر مناطق روستایی(مطالعه موردی:استان زنجان) مهدی پورطاهری{o*o}-استادیار گروه جغرافیا،دانشگاه تربیت مدرس حمد الله سجاسی قیداری-دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامهریزی روستایی،دانشگاه تربیت مدرس طاهره صادقلو-دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامهریزی روستایی،دانشگاه تهران دریافت مقاله:1389/8/1 پذیرش نهایی:1390/5/26 چکیده {IBمخاطرات طبیعی همواره از مهمترین موضوعات مطرح در جوامع روستایی به شمار میآمده،و برنامهریزی برایمقابله و پیشگیری از این مخاطرات و آثار زیانبار آنها در زمرۀ اهداف بلندمدت جوامع مذکور بوده است.
انواع مدلهای تصمیمگیری چندشاخصه منبع:پورطاهری،1389،30 اگر تعریف مدیریت ریسک بهکارگیری مجموعهای از فرایندهای مورد نیاز برای شناسایی،تجزیهوتحلیل و واکنش در مقابل بحران با هدف کمیتهسازی خطرها و پیامدهای ناگوار آنباشد،در این صورت شناسایی و برآورد مهمترین مخاطرات در هر منطقه بسیار اهمیت دارد.
dohteM hpargocixeL o} در گام سوم باتوجه به رتبهای بودن دادههای حاصل از رتبهبندی مخاطرات روستایی ازطریق تکنیکها،از همبستگی اسپیرمن برای تحلیل و مقایسه رابطه میان رتبههای حاصل ازهر مخاطرۀ طبیعی در تکنیکهای چهارگانه استفاده گردید تا مشخص شود که همبستگیمیان تکنیکها در ارزیابی مخاطرات طبیعی چگونه بوده است.
رتبهبندی انواع مخاطرات طبیعی در منطقه مورد مطالعه براساس چهار روش مورد مطالعه (به تصویر صفحه مراجعه شود)رابطه همبستگی میان رتبههای حاصل از مخاطرات طبیعی در بین هریک از روشهایمورد استفاده،در جدول 6 نشان داده شده است.
ضریب همبستگی میان روشهای رتبهبندی (به تصویر صفحه مراجعه شود){o(**)همبستگی در سطح 0/01 معنیدار است(دو دامنه بودن آزمون)o} نتیجهگیری باتوجه به حجم گسترده مخاطرات طبیعی پیش از وقوع سوانح و پس از آنها در همه ابعاد وزمینه در گستره شهرها و روستاهای کشور،لزوم رتبهبندی این مخاطرات به منظور برنامهریزیو اقدامات آمادگی و پاسخ یا واکنش مناسب به بحرانها بیشازپیش احساس میشود."