Abstract:
بیهق نام قدیمی سبزوار و یکی از شهرهای پیشگام در تشیع، همانند قم و کاشان است. ریشههای تشیعبیهق به اواسط قرن اول هجری برمیگردد. در این پژوهش به بررسی زمان و عوامل ورود و گسترش تشیع امامی بیهق از صدر اسلام تا حملة مغول (617م) پرداخته شده است. حضور خاندان قنبر و برخی از صحابه رسولالله در بیهق، حضور امام رضا در نیشابور و طوس در نزدیکی بیهق، حمایت مردم از قیام یحییبن زید، وجود علما و کتابهای شیعی در این دیار، مهاجرت سادات به این منطقه و محبت مردم به خاندان رسول و نیز وجود اشعار شیعی، از جمله عوامل ورود و گسترش تشیع امامی در بیهق است.
الاسم القدیم لمدینة سبزوار هو (بیهق)، وهی إحدی المدن الرائدة فی التشیع حالها حال مدینتی قم وکاشان، فجذور التشیع فیها تعود إلی القرن الأول للهجرة. ویتمحور البحث فی هذه المقالة حول بیان زمان دخول التشیع وانتشاره فی هذه المدینة فی سنة 617ه وحتی هجوم المغول علیها.
وهناک أمور عدیدة أدت إلی انتشار مذهب التشیع فی مدینة بیهق، وهی وجود آل قنبر وبعض صحابة رسولالله فیها، وکذلک حضور الإمام الرضا فی نیشابور وطوس المحاذیتان لها، وأیضا مساندة أهلها لحرکة یحیی بن زید ووجود علماء ومؤلفین شیعة فیها، إضافة إلی هجرة السادة من أبناء الأئمة وأحفادهم إلیها ومحبة أهلها لهم ووجود علامات التشیع فیها
Beihaq is a name given to the ancient name of Sabzevar, which was, like Qom and Kashan, among the poineering cities that embraced Shi'ism. The roots of Shi'ism in Beihaq traces back to the first century AH. The present paper investigates the time of and the factors o bihind the spread of Twelver Shiite beliefs in Beihaq from early Islam until the Mongols' invasion in 617 AH.
Among these factors are the presence of Qanbar’s clan and some of the holy Prophet's Companions in Beihaq, the arrival of Imam Reza (peace be upon him) in Neyshaboor and Tus which are near Beihaq, Beihaqi people's support for Yahya ibn Zeid's uprising, the presence of Shia scholars and books in this city, the migration of the descendents of the Prophet to this land, its people's love and affection for the holy Prophet's family, and the widespread of Shia poems.
Machine summary:
5. مزار امام رضا( و مشاهده معجزه یا کرامت از آن حضرت تأثیر حضور امام رضا( مختص زمان حیات ایشان نبود، بلکه نزدیکی مضجع شریف امام هشتم( به بیهق و حاضر شدن مردم در کنار مضجع آن امام همام و برآورده شدن حاجات و شفایافتن امراض جسمی و روحی آنها از عوامل دیگر میل و گرایش آنان به تشیع است که برای نمونه میتوان به گزارش ابنحمزه طوسی(م560ق) استناد کرد.
در حقیقت، تشیع امامی مردم بیهق در دوره سربداران ضعیفتر از دورههای قبل شده بود، هرچند تشکیل حکومت شیعی سربدارن در این منطقه از نقاط قوت آن بود، چون قبل از حمله مغول به بیهق تعداد شیعیان و علمای شیعی بیهق بسیار زیاد بودند و برخی از دانشمندان شیعی بیهق سمت استادی برای برخی از علمای بزرگ امامی داشتند (که در بخش بررسی علمای شیعی بیهق به این موضوع پرداخته شد)، اما بعد از قتلعام آنها در حمله مغول، علیبن مؤید (امیر سربداری) برای رهبری دینی و مرجعیت شیعیان دست نیاز به سوی شمسالدین محمد عاملی (شهید اول) دراز کرد و از او تقاضای هجرت به سبزوار نمود، ولی چون وی دچار مشکلاتی شده بود و تحت مراقبت و دسیسهچینی برخی از علمای فرقههای دیگر بود، نمیتوانست به نامه پاسخ مثبت دهد.
برای نمونه میتوان به زمان تسلط غزها بر نیشابور اشاره نمود که بعد از حمله به طوس، خلق بسیاری از مردم آنجا را کشتند و سپس به سمت بیهق آمدند، ولی به علت وجود فردی علوی و نقیب نتوانستند کاری از پیش ببرند، از اینرو، با نقیب مردم سبزوار عمادالدین علیبن محمدبن یحیی مصالحه کردند.