Abstract:
در این مقاله، به بررسی ویژگی های بصری روزنامه های قاجار و تطبیق این ویژگی ها در دو دوره چاپ سنگی و سربی پرداخته شده است تا از این طریق، بتوان به تاثیرگذاری نوع چاپ در گرافیک این آثار پی برد. در این راستا، با بررسی نمونه های موجود در کتابخانه ملی و مرکز دایره المعارف، تعداد 60 عنوان از روزنامه های عصر قاجار، با معیار مدت زمان انتشار و همچنین نزدیکی با معیارهای مقبول امروزی در گرافیک مطبوعاتی، مطالعه شده است. تحلیل محتوا، روش مورد نظر در این پژوهش برای گرفتن نتایج معتبر و تکرارپذیر از طرح های منتخب می باشد. روش تحقیق به صورت طرح پرسشنامه به روش تحلیل محتوا، شامل بررسیهای مختلف از زوایای چگونگی محتوا، ساختار، تصویر، نوشتار، جدول، خط کشی، راستا و بافت بوده است. معیار ترتیب این عنوان ها، با توجه به عنوان مقاله (بررسی ویژگی های بصری ...) شکل گرفته است و اهمیت این موارد، از آن روست که شناخت آن ها، شکل دهنده و پایه و اساس گرافیک مطبوعاتی امروز بوده است. استنتاج داده های پرسشنامه، از طریق ماتریس بوده است. در آخر، علاوه بر شناخت مستند ویژگی های بصری اولین روزنامه ها در ایران، این نتیجه حاصل شد که نوع چاپ (سنگی و سربی) در گرافیک روزنامه ها تاثیرگذار بوده است. جایگزین شدن دستگاه چاپ سربی به جای امکانات چاپ سنگی، باعث شد تا کم تر شاهد حضور عناصر زیبایی و تزئینی، طراحی حروف خلاقانه در تیتر، متن و سرلوحه، استفاده از نوشته در جهات مختلف و کاربرد تصویر باشیم. ولی در عین حال با طرح بندی مستحکمتر، قانونمندتر و فضای تنفس بهتر نسبت به نمونه های سنگی مواجه هستیم.
Machine summary:
"VK} حقیقات تاریخی فصلنامۀ گنجینۀ اسناد:شمارۀ 78،(تابستان 1389)،87-72 تاریخ دریافت:1389/3/22*تاریخ پذیرش:1389/7/17 یژگیهای بصری روزنامههای دورۀ قاجاردر گذار از چاپ سنگی به چاپ سربی دکتر عفت السادات افضل طوسی1؛الهام محمد خانی2 قدمه کلمۀ روزنامه،در زبان فارسی ریشۀ قدیمی دارد و در کتابهای سدههای نخستین اسلامی،این کلمه یا عربی شدۀ آن به صورت روزنامجه،دیده میشود و از جمله گفته شده کاتبو وزیر آل بویه،صاحب بن عباد(م 385 ق.
ب-مضمون روزنامه:با توجه به نتایج به دست آمده در بخش چگونگی محتوا،مضمون روزنامههای چاپ سنگی و چاپ سربی 50%سیاسی بوده است.
. نوشتار در روزنامه: الف-نوع قلم:از مقایسۀ نوع قلم در دورۀ سنگی و دورۀ سربی،این نتیجه به دست آمد کهدر بخش عنوان روزنامههای چاپ سنگی،بیشترین کاربرد از آن خط نستعلیق است که با20%طراحی شده و 43/3%به صورت ساده در اولویت است.
از سنجش این دو آمار،میتوان اینطور نتیجه گرفت که با توجه به سیر زمانی کهروزنامههای چاپ سربی بعد از روزنامههای چاپ سنگی طی کردهاند،ما در اندازۀ حروفمتن با طراحی اصولیتر روبهرو هستیم و با گذشت زمان،بر اندازۀ حروف متن افزودهشده است.
در روزنامههای چاپ سنگی-با توجه به دلایلی که در قسمتهای قبل ذکر شده-نیازبه جدولکشی بیشتر وجود داشته که با استفاده از حروف سربی،جدولهای حذف شده وجای خود را به خطکشی داده و همچنان این روند رو به رشد در ساختار روزنامهها ادامه داشتهتا به امروز که بهندرت جدول و خطکشی در روزنامهها به کار میرود.
با توجه به نتایج در هردو قسمت،میتوان نتیجه گرفت که،ارزش خاکستری با اندکی اختلاف در روزنامههایسربی نسبت به روزنامههای چاپ سنگی پیشرفت داشته و با توجه به کار کرد آن در روزنامههایخاکستریهای محدودتر باعث روانتر و سادهتر شدن شده است؛در نتیجه،قدرت ارتباطیرا افزایش داده است."