Abstract:
فریضه معنوی و شکوهمند حج، جایگاه ویژه ای در دین اسلام دارد و یکی از نشانه های تعالی روحی و اخلاقی مسلمانان است. حج عبادتی جامع، کامل، تأثیرگذار و حیات بخش است و به همین جهت حکمت ها و اسرار فراوان و درخور توجهی دارد.آیات قرآن، ضمن بیان ارجمندی و بایستگی این فریضه مهم، به ابعاد و زوایای مختلف آن پرداخته و فلسفه و رازهای آن را به شکل های گوناگون مطرح ساخته است. این انگاره، مورد توجه جدی تفاسیر قرآنی ـ به خصوص تفاسیر عرفانی ـ قرار گرفته و نگاه معرفت گرایانه و باطن شناسانه آن ها را جلب کرده است. از دیدگاه صاحبان این تفاسیر، آیات مربوط به حج، اقیانوس بیکرانی از معارف و مباحث عرفانی، اخلاقی و اشاری است که با ژرف نگری کشف و شهودانه و تأملات باطنی و معنوی، می توان آن ها را به دست آورد و بر زیبایی ها و حکمت های خیره کننده حج پی برد.نوشتار حاضر، درصدد تبیین رازها و اسرار عرفانی و معنوی حج، از دیدگاه این گونه تفاسیر است.
Machine summary:
" ) و چون قلب، قبل از تنزل و پایین آمدنش به زمین، عالم صغیر، مانند مروارید سفید بود، بعد از تنزل و پایین آمدن و اختلاط با اهل عالم صغیر، رنگا رنگ گشت وگسترش زمین عالم صغیر از زیر آن شروع شد و از حیث گوشت صنوبریبودن ـ از حیث روحانیتش ـ در وسط این عالم قرار گرفت؛ زیرا نسبت آن به جمیع اجزای بدن مساوی است و مولد و محل تولد ولایت قرار گرفت و مورد توجه جمیع اهل عالم صغیر در مقاصد و مناسکشان شد و محل امن کسانی که در آنجا یا حریم آنجا داخل شدند، شد و نسبت به امور اهل مملکتش قیام نمود و مقوم آنها گشت و برکت و روزی دهنده از جمیع میوهها شد، برای کسانی که از اهل آن مملکت باشند یا نباشند و مرجع مردم قرار گرفت و در مملکت خود اصل جمیع قریهها و بر همه لازم شد که به سوی آن رجوع کنند و لباس انانیت را نزد آن از تن برکنند و دور آن طواف کرده و نزد آن توقف و تردد نمایند و قبل از رسیدن به آن، انانیت خویش را بکشند و قربان کنند...
»29 هرکه را نور تجلی شد فزون خشیت و خوفش بود از حد برون تفسیر «روح البیان» دربارة (و الصابرین علی ما أصابهم) مینویسد: «آنهاکه در زیر انجام حکم خداوندی و سرنوشت او خاموشاند و آن را بد نمیدانند، نه آرزوی آسایش از آن دارند و نه چشم به گشایش؛ بلکه از دل و جان تسلیم به تقدیر هستند؛ چنانکه حافظ گفته است: اگـر بـه لطـف بـخوانی مـزید الـطاف است وگـر، بـه قهر برانی درون ما صاف است به درد و صاف تو را حکم نیست دم درکش که هرچه ساقی ما کرد عین الطاف است 30 همة یکتاپرستان، به خصوص حجگزاران، توجه دارندکه آفریدگارشان، خدای واحد، بینیاز و یکتاستکه در برابر دستوراتش باید بی چون و چرا تسلیم باشند و حج هم از جمله دستوراتی است که برای امتهای پیشین نیز مقرر شده بود (هر چند با اختلافاتی در مناسک و مکان قربانی و..."