Abstract:
نظریة پلورالیزم دینی برای به رسمیت بخشیدن تکثر و تنوع دینی در جهان، به تفسیر خاصی از برخی مفاهیم و آموزه های دینی روی آورده تا آنها را همسو با دیدگاه خود معرفی کند. از جملة این مفاهیم، اوصاف کلیدی رحمت، هدایت و حکمت الهی در قرآن است که نقش مهمی در موضوع خداشناسی و معادشناسی دارند. براساس این نظریه، نفی حقانیت و سعادت صاحبان ادیان دیگر، که جمع زیادی از انسانها را در بر میگیرد، با اتصاف خداوند به رحمت، هدایت و حکمت، ناسازگار است. با تتبع در همة آیات مرتبط میتوان دریافت که این نظریة از تفسیر ناقص و یک سویهای از این اوصاف سود جسته و تفسیر درست وجامع این دسته از آیات، به هیچ روی نظریة مزبور را بر نمیتابد. خلل های جدی در تفسیر این اوصاف در نظریة پیش گفته عبارتاند از:
خلط میان رحمت عام و خاص الهی، غفلت از گوناگونی مراتب هدایت الهی به مثابة صفت فعل خداوند، خلط میان نظام تکوین و تشریع، و نیز بین ارادة تکوینی و تشریعی الهی و اقتضائات و لوازم هر یک در تفسیر حکمت خداوند.
Machine summary:
"بنابراین، قرآن کریم اوصاف و اسمای حسنای الهی به ویژه وصف هدایت را به گونهای تبیین میکند که گمراهی انسانها هرچند شمار آنان بسیار باشد، کمالات خداوندی را خدشهدار نمیسازد و آن جنبه از هدایت الهی که به کمال ذاتی او مربوط است، در تمام عالم هستی جریان دارد و تجلی نموده است و آن جنبه از هدایت که به کمالات فعلی او بر میگردد، به تصریح آیات فراوان دایر مدار شایستگی انسان هاست و اگر حکمت الهی در آفرینش عالم و ارسال پیامبران و جعل قوانین ویژه برای انسان اقتضا نمود، نمیتوان خارج از مدار حکمت او، دلسوزانه و ناآگاهانه به هدایتیافتگی همة صاحبان ادیان و مذاهب عالم فتوا داد: «إن تحرص علی هداهم فإن الله لا یهدی من یضل و ما لهم من ناصرین»(نحل:37) اگر بر هدایت یافتن آنان حرص میورزی، پس خداوند کسی را که در گمراهی نهاده، هدایت نمیکند و ایشان را یاوری نیست.
قرآن کریم در مرحلة اول از مالکیت و سلطنت مطلق الهی بر همة موجودات عالم هستی سخن میگوید و همة مخلوقات را تحت امر و اراده و اذن الهی میداند و ضمن تأیید گمراهی و انحراف بسیاری از آدمیان، آن را به سوء اختیار خود آنان استناد میدهد و با وجود آن، هیچ حرکتی را در عالم خارج از ولایت و سلطنت و ارادة عام خداوند نمیداند و بلکه نهاد همة موجودات عالم را در مسیر مستقیمی میشمارد که با تسبیح و حمد ثنای خالق خود همراه است و حتی گمراهان و مستحقان عذاب الهی نیز در این مرحله عملا در برابر برنامة کلان الهی در نظام خلقت خاضعاند و با ارادة خداوند، هماهنگاند: «أ لم تر أن الله یسجد له من فی السماوات و من فی الأرض و الشمس و القمر و النجوم و الجبال و الشجر و الدواب و کثیر من الناس و کثیر حق علیه العذاب و من یهن الله فما له من مکرم إن الله یفعل ما یشاء» (حج: 18) آیا آگاه شدهای که همة اهل آسمانها و زمین و خورشید و ماه و ستارگان و کوهها و درختان و جنبدگان برای خداوند به سجده مشغولاند و نیز جمع زیادی از مردم و آنانکه مستحق عذاباند..."