Abstract:
نویسنده در این مقاله، سلسله مقالات «توحید از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه» را ـ که در شمارههای 4 و 5 و 6 سفینه منتشر شد ـ بررسی و واکاوی کرده است.امکان معرفت خدا، عدم سنخیت خالق و مخلوق، اشتراک لفظی و قرابت برخی از دیدگاههای نویسنده مقالات یاد شده با فلاسفه، محورهای اصلی نوشتار حاضر است.
Machine summary:
"(شیرازی، ج 6، ص 136) ملاحظه میشود که از نظر صاحب کتاب اسفار، مراد امیرالمؤمنین7 از معرفت خداوند ـ که پایه و اساس ایمان شمرده شده ـ تصور بوجه از ذات اقدس باری تعالی است و دلیلی که او برای پایه بودن چنین تصوری از خداوند میآورد، این است که اگر هیچگونه تصوری از یک شیء نتوان داشت، وجود او را هم نمیتوان تصدیق کرد؛ فلذا تنها راه تصحیح ایمان و اعتقاد به خداوند (که همان تصدیق اوست) قائل شدن به امکان تصور اوست.
سؤالی که در اینجا باید از صاحب این نظریه پرسید، این است که: به چه دلیل صفات مخلوقات را از خصوصیات جسمانیشان تجرید میکنید و بدون این تجرید، اطلاق آنها را بر خدای متعال جایز نمیشمارید؟ آیا جز این است که اوصاف جسمانی دال بر ویژگی مخلوقیتاند و چون عقلا بین خدا و خلق هیچ شباهتی نیست، پس نمیتوان صفتی را که ویژگی مخلوقیت دارد به خالق نسبت داد؟ حال سخن در این است که اگر چنین است ـ و باید باشد ـ پس هر وصف دیگری هم که ویژگی مخلوقیت است، به همین دلیل باید از خدا نفی گردد.
البته در روایات هم این تصریح وجود دارد و اگر قرار است که طبق اصل «مبرا بودن از هر نقص» هر خصوصیتی را که دال بر نقص مخلوقات است، از خدای متعال نفی کنیم، پس نمیتوانیم علم و قدرتی که در خود مییابیم صرفآ با تجرید از خصوصیات جسمانی مورد نظر مقالات (از قبیل ابزار و جارحه داشتن) بر خداوند اطلاق نماییم.
تا اینجا سعی کردیم تا روشن کنیم که اگر نظریه مطرح شده در مقالات مورد نظر به اصل عقلی و بدیهی عدم مشابهت بین خدا و خلق ملتزم باشد، باید از قول به هرگونه صورت ذهنی (علم حصولی) از خدای متعال صرفنظر کند."