یادی و نامه ای / آشتیانی و زرین کوب (2) Literature and art

چطور می توانم عزیزی را که برای ذره از دست رفته ام یک مرشد روحانی بوده است و یک برادر واقعی به نام دیگر بخوانم؟ شما خیلی بهتر از من به آمال و آلام او آشنا بوده اید و خیلی بیشتر از من به او محبت کرده اید. بعضی اوقات با خود فکر می کنم این تأثر فوق العاده ناشی است از خودپرستی من و گویی در واقع، بیشتر بر حال خودم تأسف دارم که چیزی عزیز را از دست داده ام و نه بر آن چیز. تنها به خدا امید داشتم و به عنایت بی بهانه او و چه قدر جا خوردم وقتی دریافتم – و از پیش هم دریافته بودم اما نه این طور از روی تجربه و یقین – چیزهایی هم هست که حتی قدرت مطلقه نیز نمی تواند در آن تغییر دهد. پس فایده این عمر کوتاه نا تمام چه بود؟ حالا گناه من بیشتر است که فلان کار ناروا را از روی نادانی مرتکب شده ام یا گناه آن کس که مرا برخلاف میل خودم به این دنیا آورد و چند روزی رنج بیهوده داد و بعد هم ناکام از این دنیا برد؟; با این جواب که ذره به خطاب عزت می دهد نمی توانم تصور کنم که او آمرزیده نباشد. راستی این چه فکرهایی ست که این طور بر من مستولی شده است؟ شاید بگوئید: ;جواب سوال هرچه باشد، در اصل قضیه چه تفاوت می کند؟; اما چرا، البته تفاوت دارد که ورای این زندگی واقعا چیزی باشد یا نه؟ بلی، اگر هم باشد، کیست که از آنجا خبر دارد؟ اگر بدانم با مردن خویش می توانم او را ملاقات کنم، یک لحظه هم در طلب مرگ تردید نمی کنم.