Abstract:
تفرقه در لغت، به معنای جداگشتن، پراکنده شدن و فاصله گرفتن، و در فرهنگ قرآن و معارف اهل بیت( به معنای دورشدن قلبها، عواطف، اعتقادات و باورها از یکدیگر است. این عمل پیآمد رذالتها و صفات ناپسندیده انسانی است که در اعتقادات ناصحیح ریشه دارد. تفرقه در تمام ابعاد و وجوه زندگی فردی، خانوادگی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اعتقادی، اقتصادی و نظامی تعریف شده است. هدف اصلی نوشتار حاضر دستیابی به شناخت معنایی تفرقه از منظر قرآن است. نتیجه و ثمره این پژوهش تبیین علمی، جامع و دقیق معنای تفرقه در تمام ابعاد زندگی دنیوی و اخروی مسلمانان و امّت اسلام است. برای تحقّق این خواسته، نگارنده به استقصای آیات قرآن پرداخته است.
Machine summary:
در کتابهای معتبر واژهشناسی زبان عربی (ابنمنظور، 1405ق، ج10، ص300؛ جوهری، 1376ق، ج4، ص1542) و نیز کتابهای واژهشناسی قرآنی(طریحی، 1985م، ج 3، ص393؛ همو، تفسیر غریب القرآن، ص426؛ راغب اصفهانی، 1404ق، ص377) و تفاسیر اثری (قمی، 1367ش، ج1، ص254؛ کوفی، ص510؛ عیاشی، 1380ق، ج2، ص35 و 110)، این معنا مد نظر قرار گرفته است.
پس میان ما و میان این قوم نافرمان جدایى بینداز» (مائده/ 25)، «فَالْفارِقاتِ فَرْقاً؛ كه [میان حق و باطل] جداکنندهاند» (مرسلات/ 4) یعنی ملائکهای که میان اشیا بر اساس آنچه خداوند به ایشان امر فرموده است، جدایی میافکنند و یا آیۀ «فِیها یفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِیمٍ؛ در آن [شب] هر [گونه] كارى [به نحوى] استوار فیصله مییابد» (دخان/ 4) نیز بدین معنا است.
و نیز قول نادر دیگری است که به معنای «بر خلاف آنچه که خداوند فرو فرستاده» آورده است، همچون آیه «لَاخْتَلَفْتُمْ فِی الْمِیعادِ» (انفال/ 42) که از خلاف یا خلف گرفته شده است و آیاتی دیگر مانند: «وَ مَا اخْتَلَفْتُمْ فِیهِ مِنْ شَیءٍ فَحُكْمُهُ إِلَى اللَّهِ»(شوری/ 10)، «لَیحْكُمُ بَینَهُمْ یوْمَ الْقِیامَه فِیما كانُوا فِیهِ یخْتَلِفُونَ» (نحل/ 124) که همین معنا از آن اراده شده است.
قرآن کریم نیز در بیشتر موارد، این دو مفهوم، یعنی وحدت و اختلاف، را همراه با هم آورده است، مانند آیۀ 123 سورۀ آلعمران که تقریباً همۀ داعیان و منادیان وحدت و مصلحان جهان اسلام آن را شعار خود قرار داده و میدهند: «وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا وَ اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیكُمْ إِذْ كُنْتُمْ أَعْداءً فَأَلَّفَ بَینَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْواناً وَ كُنْتُمْ عَلى شَفا حُفْرَه مِّنَ النَّارِ فَأَنْقَذَكُم مِّنْها كَذلِكَ یبَینُ اللَّهُ لَكُمْ آیاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ؛ علت تقارن و تلازم وحدت و اختلاف در کتاب و سنت و در سخنان حضرت علی( و ائمه معصومین( آن است که اگر اختلاف نباشد، به سفارش به وحدت هم نیازی نیست.