Abstract:
این مقاله عملکرد پرسشواژه¬های فارسی را از نگاه رویکرد نقشگرایی و برمبنای نگرش تالمی گیون، از زبان¬شناسان نقش¬گرا، از دو منظر نقشی و نحوی بررسی می¬کند. از منظر نقشی- معنایی، جملات پرسشی با ملاک قرار دادن نقش¬های دستوری، به انواع فاعلی، مفعولی، مفعولی غیر¬صریح، قید حالت، قید زمان، فعل، علت انجام کنش، مالکیت، کمیتی، ابزاری، انتخابی، مقدار و همراهی تقسیم می¬شوند و بررسی معنایی پرسشواژه¬ها برمبنای پاسخ دریافتی، ویژگی¬های معنایی آنها را آشکار می¬سازد. بر این اساس، ویژگی¬های معنایی پرسشواژه¬ها عبارتاند از معرفگی، نکرگی، ارجاعی، غیر¬ارجاعی، جانداری و بی¬جانی. در بررسی نحوی و رده¬شناختی جملات پرسشی، جایگاه پرسشواژه، کانون تلقی میگردد که خود مشتمل بر دو نوع اطلاعی و تقابلی است. پژوهش حاضر نشان می¬دهد که رابطه¬ای میان کانون اطلاعی و تقابلی وجود دارد.
Machine summary:
در بررسـي نحوي و رده شناختي جملات پرسشي ، جايگاه پرسش واژه ، کانون تلقي مي گردد که خود مشتمل بر دو نوع اطلاعي و تقابلي است .
Functional Dimensions پرسش کميتي : الف ) کميت نما (قابل شمارش ): ١٠- چند نفر از دانش آموزان / چند دانش آموز به عنوان بهترين ها معرفي شدند؟ ب) کميت نما (غيرقابل شمارش ): ١١- (او) چقدر شير نوشيد؟ ج) صفت (در نقش گزاره ): ١٢- بلندي کش چقدر است ؟ (اندازٔە مطلق ) خانه اش به چه بزرگي است ؟ (اندازٔە نسبي ) د) قيود حالت : ١٣- (او) چطوري درس مي خواند؟(گيون ٢٠٠١: ٧٩٤-٧٩٣) به نظر نگارنده اين تعداد پرسش کافي نيست و مي توان نقش هـا و جمـلات پرسشـي بيشتري را ذکر کرد: پرسش ابزاري : ١٤- با چي در را بازکرديد؟ / با چي اومدي ؟ پرسش انتخابي : ١٥- کدام يکي را مي پسنديد؟ / کدام پيراهن را خريدي ؟ پرسش مقدار: ١٦- تا کجاها پيش رفتي ؟ / چند خريدي ؟ پرسش همراهي : ١٧- با کي کار مي کني ؟ مثال ها نشان مي دهند که تعداد پرسش واژه ها در زبان فارسي محدود است .
در اين رويکرد نقشي ، رابطة نحوي بسيار قوي اي ميان کانون تقابلي و پرسش واژه ها در نظر گرفته شده است و سازٔە کانوني به لحـاظ آوايـي نيـز برجسته تر از سازه هاي ديگر اسـت .
Bolinger, D (1961), ‘‘Contrastive accent and contrastive stress’’, Language, 37.