Abstract:
حوادث رانندگی، گذشته از آثار زیان بار اجتماعی، منشأ آثار مهمی در روابط خصوصی اشخاص نیز می شوند. قواعد مسئولیت مدنی، بیشترین سهم را در تعیین احکام این حوادث دارند و در بحث دیات، به حقوق کیفری، بسیار کمک می کنند. نقش قواعد قراردادی با دخالت بیمه های مسئولیت و حوادث، حایز اهمیت است; زیرا مباحث ظریفی را در خصوص اثر قرارداد بیمه بر بیمه گذار، بیمه گر و شخص ثالث زیان دیده، مطرح می سازند. حقوق دادرسی مدنی، راه و روش طرح دعاوی مختلف را تعیین می کند و با ابزارهای مختلف خود، امر سامان دهی این دعاوی را برعهده دارد. در این میان، قواعد ارث را نیز نباید فراموش کرد; زیرا بهویژه در حالت توارث اشخاص، تعیین قاعده ماهوی، امری دشوار است و این موارد، هرچند از نظر کمیت، رقم بالایی ندارند، از حیث کیفیت بحث، باید به دقت ارزیابی شوند. امکان بالقوه حوادثی که توارث در آنها مطرح می شود، همیشه وجود دارد; زیرا خانواده ها، معمولا از طریق یک خودرو نقل مکان می کنند و با تحقق حادثه رانندگی، امکان مرگ هم زمان اشخاصی که در حالت ارث متقابل قرار دارند ـ مانند زن و شوهر، مادر و فرزند و پدر و فرزند ـ وجود دارد. مقاله حاضر درصدد بیان مختصری از این موضوع است.
Machine summary:
"در صورتی که زیان دیده، متحمل صدمه بدنی شود، می تواند دیه و خسارات دیگر را مطالبه کند، اما در صورت فوت شخص، بحث از قایم مقامی متوفی به میان می آید و این پرسش مطرح می شود که آیا دیه قتل، از جهت ارث به قایم مقام (وارث) تعلق می گیرد یا توجیهات دیگری دارد؟ همچنین آیا دیه، به منظور جبران خسارت مادی است یا معنوی و آیا می توان نقش نفقه افراد واجب النفقه را در دیه جستجو کرد و به اطفالی که تحت سرپرستی متوفی بوده اند، اجازه داد بخشی از آن را مطالبه کنند؟ وضعیت طلبکاران چه می شود و آیا نسبت به تمام دیه حق طرح دعوا و مطالبه دارند؟ از نظر فقهی، دیه در حکم مال میت است(1); زیرا اولا در این زمینه نصوصی وجود دارد; ثانیا دیه، عوض نفس مقتول است و مصرف آن برای رعایت مصلحت او، اولی از هر اقدام دیگری است و می دانیم که مهم ترین مصالح، پرداخت دیون است.
قواعد عمومی پرسش اصلی این است که اگر مقصر حادثه، یکی از ورثه متوفی باشد و محرومیت او را از ارث دیه، مطابق نظر مشهور فقهی بپذیریم یا با استفاده از ظاهر قانون مدنی که تنها از قتل عمدی سخن می گوید، ممنوعیت را اعمال نکرده، او را وارث دیه نیز بدانیم، آیا شرکت بیمه باید دیه را به بقیه ورثه دهد یا اساسا بیمه گر نباید چیزی بپردازد؟ آیا حکم این مسئله برحسب ارث بردن یا نبردن فرق دارد; به این صورت که در حالت ارث بردن، دین او به متوفی و سایر وراث از جهت قتل، با طلب او از جهت ارث ادغام شده، سبب مالکیت ما فی الذمه می شود که در این حالت، بیمه گر نیز نباید چیزی پرداخت کند، اما در حالت منتفی شدن ارث، بیمه گر باید سهم قاتل را به سایر ورثه بپردازد؟ رویه برخی از شرکت های بیمه این است که سهم مقصر حادثه را پرداخت نمی کنند; با این ادعا که مقصر حادثه، از ارث دیه محروم است."
(
, 
, 
)
