Abstract:
کلام سیاسی یکی از مهمترین شاخهها و قلمروهای علم کلام به شمار میآید. از اینرو، تبیین چیستی کلام سیاسی، اهداف، روششناسی و موضوع آن مبتنی بر ارائة تعریفی جامع و مانع از علم کلام است. در پژوهش پیشرو کوشیدهایم تا به شیوة توصیفی و تحلیلی، پس از تبیین و بررسی مهمترین تعاریف ارائهشده از علم کلام، نخست تعریفی برگزیده از این علم ارائه دهیم و سپس با توجه به همان تعریف به تحلیل کلام سیاسی و مشخصههای آن بپردازیم. ازآنجاکه گاه به دلیل عدم توجه به مرزبندی میان علوم، کلام سیاسی با دانشهای همگن آن خلط میشود، تبیین نسبت این دانش با فلسفة سیاسی و فقه سیاسی از دیگر رسالتهای مهم این اثر خواهد بود. از نظر نگارنده، مبتنی بودن کلام سیاسی بر آموزههای دینی و همچنین حیثیت تعلقی امور سیاسی به ذات و صفات خدای سبحان مهمترین ویژگی کلام سیاسی به شمار میآید.
Political theology is considered one of most important fields of theology. The present paper seeks to expound the nature of political theology and its aims، methodology and subject matter، through a comprehensive definition of theology. Using a descriptive - analytical method and explaining the most important definitions provided for theology، this paper offers a selected definition for theology and then analyzes political theology and its distinctive features according to the selected definition. Another aim of this paper is to explain the relationship of this discipline with political philosophy and political jurisprudence because political theology is sometimes confused with similar disciplines due to the disregard to the boundaries which exist between the disciplines. The researcher holds that the most important features of political theology are its reliance on religious doctrines and the political affairs، attachment to the Most High God' essence and attributes.
Machine summary:
"تعریف ابنخلدون، جدا از آنکه با توجه به مذهب ابنخلدون منحصر در دفاع از عقاید اهلسنت است، مهمترین اشکالش، علاوه بر ابهام در مراد از «العقاید الایمانیة»، این است که از نظر روشی به ادلة عقلی منحصر شده است؛ درحالیکه در علم کلام میتوان از روشهای دیگر، همچون روش نقلی و جدلی نیز استفاده کرد؛ چنانکه متکلمان اسلامی کوشیدهاند علاوه بر مباحث عقلی، در صورت امکان، از آیات و روایات نیز در تأیید آموزههای کلامی استفاده کنند؛ بهویژه در مباحثی همچون برخی ابعاد امامت و جزئیات معاد که زمینة نقلی آنها بیشتر از زمینة عقلی است.
این تعریف، از سویی با قید «اصول عقاید دینی» و تبیین مراد از این اصول عقاید، مباحث فقهی و اخلاقی را دربر نمیگیرد؛ زیرا آموزههای فقهی و اخلاقی که حیثیت تعلقی آنها به صفات خداوند مورد نظر نباشد، از این تعریف خارج میشوند؛ از سوی دیگر، جامع همة مسائل کلامی، از جمله افعال الهی و امور مربوط به ممکنات است که متعلق به صفات الهیاند.
تعریف کلام سیاسی ازآنجاکه کلام سیاسی را نمیتوان بدون توجه به ماهیت علم کلام تعریف کرد، بر اساس تعریف برگزیدة فوق از دانش کلام، کلام سیاسی نیز بدینگونه تعریف میشود: کلام سیاسی شاخهای از دانش کلام است که با روشهای گوناگون عقلی، نقلی و جدلی به تبیین و اثبات اصول عقاید دینی مربوط به امور سیاسی، یعنی هر آنچه که به صفات خداوند نسبت به امور سیاسی یا امور سیاسی ممکنات از حیث تعلقشان به صفات الهی بازمیگردد، میپردازد و از آنها در برابر دیدگاههای مخالف و شبهات منکران دفاع میکند."