Abstract:
بررسی پیشینه، مفهوم و مصادیق جرایم رایانه ای لازمه شناخت دقیق و فهم بهتر این جرایم است. در سیر تحول جرایم رایانه ای سه مرحله عمده مشاهده می گردد: نسل اول در دهه 60 و70 رواج یافت که محور جرایم در آن زمان، خود وسیله «رایانه» به عنوان واسط در عنصر مادی جرم بود؛ نسل دوم در دهه 80 تا اوایل دهه 90 رایج شد. در این دوره به جای این که تاکید بر رایانه باشد، حمایت از «داده» مدنظر قرار گرفت؛ نسل سوم نیز در آستانه هزاره سوم و از اوایل دهه 90 میلادی با گسترش استفاده از «فضای اینترنت» و تحت عنوان جرایم سایبری رواج پیدا کرد.
ارائه تعریف واحد، جامع و مانع از جرایم رایانه ای امری است که غالب پژوهشگران بر دشواری آن اذعان نموده و در اسناد بین المللی و منطقه ای نیز چنین تعریفی مشاهده نمی شود به-گونه ای که در اکثر اسناد مورد اشاره به جای ارائه تعریف جرایم رایانه ای، مصادیق آن ذکر شده است. روش ذکر مصادیق جرایم رایانه ای به-جای ارائه تعریف، در قوانین داخلی ایران نیز به ویژه در قانون تجارت الکترونیکی و قانون جرایم رایانه ای در پیش گرفته شده است. در این مقاله برای شناخت جرایم رایانه ای سه موضوع فوق مورد بررسی قرار گرفته است.
Machine summary:
"دادنامه مورخ 1372/4/3 شعبه 65 دادگاه کیفری 2 تهران در خصوص شکایت یک شرکت نرمافزاری رایانه علیه شرکت رایانهای دیگر مبنی بر تکثیر و فروش غیرمجاز نرمافزار رایانهای موجب شده دادگاه به استناد بند 11 ماده 23 قانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان 1348 متهم را به تحمل مجازات محکوم و حکم به جلوگیری از ارائه نرمافزارهای تکثیر شده صادر نماید و بدین ترتیب با اعمال قوانین کیفری سنتی با جرم رایانهای برخورد شد(همان:ص 47) مبحث دوم)تعریف جرایم رایانهای ارائه تعریف دقیق،جامع و مانع از جرایم رایانهای از مشکلترین مباحث در بررسی این جرایم است بهگونهای که در شماره 44 نشریۀ بین المللی سیاست جنایی وابسته به سازمان ملل اذعان شده که تعریف مورد توافقی در خصوص جرم رایانهای وجود ندارد و شاید چنین تعریفی را هیچ گاه نتوان ارائه کرد.
مصادیق مذکور در این توصیهنامه که بعدها در اسناد سازمان ملل نیز بر آن تاکید شده بدین شرح است: الف)فهرست حد اقل(اجباری): 1-کلاهبرداری رایانهای 2-جعل رایانهای 3-ایراد خسارت به دادهها یا برنامههای رایانهای 4-خرابکاری رایانهای 5-دستیابی غیرمجاز 6-شنود غیرمجاز رایانهای 7-ارائه و ایجاد مجدد و غیرمجاز یک برنامه رایانهای حمایت شده 8-ارائه و ایجاد مجدد و غیرمجاز یک نیمه هادی ب)فهرست حد اکثر(اختیاری): 1-تغییر دادهها یا برنامههای رایانهای 2-جاسوسی رایانهای 3-استفاده غیرمجاز از رایانه 4-استفاده غیر مجاز از برنامه رایانهای حمایت شده ج)طبقهبندی جرایم رایانهای از سوی پلیس بین الملل سازمان پلیس بین الملل جزایی(اینترپل)در راهنمای جرایم رایانهای که در سال 2001 از سوی کار گروه اروپایی جرم رایانهای این سازمان منتشر شد،موارد زیر را به عنوان مصادیق جرایم رایانهای ذکر نموده است: الف)دستیابی غیرمجاز شامل: 1-نفوذ غیرمجاز(هک)2-شنود غیرمجاز 3-سرقت زمان رایانه."