Abstract:
معاندان و کژاندیشان از همان زمان پیامبر بحث عدم تناسب و نبود انسجام بین آیات قرآن کریم را مطرح کرده اند. در دوره های اخیر نیز، خاورشناسان مغرض به این امر پرداخته و سعی کرده اند به پندار باطل خویش، بلاغت کلام وحی را خدشه دار کنند. اصل همکاری، از نظریه های مطرح زبان شناسی، به ویژه در زیرشاخه های واکاوی متن و منظورشناسی است که از سوی گرایس، فیلسوف ـ زبان شناس معروف، پیشنهاد شده است. این نظریه، برای واکاوی متن و بررسی چگونگی پیام گزاری، پیام گیری، تولید و دریافت معانی ضمنی متن و نیز برای بررسی و نشان دادن وجوه ادبی متن تا کنون کارایی بسیار بالایی داشته است. این مقاله با بهره گیری از اصل همکاری گرایس، به تناسب آیات قرآن دقت نظر داشته و سعی کرده است برای تناسب گریزی ظاهری آیات، توجیهی زبان شناختی و بلاغی ارائه دهد.
Machine summary:
"آموزههای قرآنی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، شمارة 15، بهار ـ تابستان 1391 بررسی زبانشناختی تناسب آیاتبر پایة اصل همکاری گرایس 1 ( ( غلامعباس سعیدی 2 چکیده معاندان و کژاندیشان از همان زمان پیامبر( بحث عدم تناسب و نبود انسجام بین آیات قرآن کریم را مطرح کردهاند.
این مقاله با بهرهگیری از اصل همکاری گرایس، به تناسب آیات قرآن دقت نظر داشته و سعی کرده است برای تناسبگریزی ظاهری آیات، توجیهی زبانشناختی و بلاغی ارائه دهد.
گویا خداوند به طور ضمنی و غیر مستقیم میفرماید: این سؤال بیشباهت به لغو نیست، برای اینکه هر کسی میداند که انفاق با چه چیز انجام میشود (با انواع مال)، پس جا داشت بپرسند به چه کسی انفاق کنیم، و به همین جهت، سؤال ایشان را پاسخ نداده و جواب را از سؤال صحیحی داد که آنها نکرده بودند، یعنی بیان حال و انواع کسانی که باید به ایشان انفاق کرد، تا هم جوابی داده باشد و هم به آنها تعلیم دهد که چگونه سؤال کنند (مکارم شیرازی، 1374: 2/239ـ240).
پیامگزار معنای ضمنی را در سخن میگذارد و این بر عهدة پیامگیر است که با توجه به قراین زبانی و فرازبانی آن را استنباط کند و متن را منسجم نگه دارد.
نتیجهگیری این مقاله با بررسی «نظریة اصل همکاری گرایس» و «نظریة تناسب» که در واکاوی متن و منظورشناسی و ادبیات کاربرد فراوانی دارند، تناسب آیات را بررسی کرده و به این نتیجه رسیده است که تناسبگریزی نه تنها مذموم نیست که برای بیان معانی پوشیده و مخفی یا معانی ضمنی، ناگزیر نیز هست."